Politici beloven in campagnetijd graag cadeautjes aan de kiezer en willen die betalen door onder andere de vermogensbelasting te verhogen. Die belasting gaat al omhoog wanneer het nieuwe box 3-systeem in 2028 van start gaat. Kennelijk is dat nog niet genoeg; er wordt volop gepleit voor nog hogere belastingen op vermogen. Dat kan echter juist tot minder belastinginkomsten leiden, in plaats van meer.
Al in de 14e eeuw schreef de geleerde Ibn Khaldun dat lage belastingen vaak meer geld opleveren dan hoge. Hij zag dat jonge wereldrijken met lage belastingen veel geld binnenhaalden, terwijl oude rijken met hoge belastingen juist minder ontvingen. Deze oude wijsheid geldt nog steeds. Nederland heeft een economie van 1.068 miljard euro, waarvan 40 procent naar de overheid gaat via belastingen. Dat is veel vergeleken met andere landen. De box 3-belasting levert slechts 4 miljard op van de 400 miljard totaal, maar toch wil de overheid deze belasting flink verhogen.
Groot-Brittannië toont wat er gebeurt als je dit doet. Het land verhoogde onlangs de belasting op winst uit beleggingen. Het resultaat? De overheid kreeg 10 miljard pond minder binnen. De belastinginkomsten daalden met 10 procent. Dit gebeurt wanneer belastingen te hoog worden: rijke mensen vertrekken naar andere landen, passen hun gedrag aan en zoeken manieren om minder belasting te betalen. Het gevolg is dat de overheid minder geld ontvangt, niet meer.
Geld is mobiel. Rijke mensen kunnen kiezen waar ze wonen en investeren. Als Nederland te duur wordt, vertrekken ze naar landen met lagere belastingen. Dubai heeft geen vermogensbelasting, Zwitserland kent lage belastingen, en Portugal en Italië hebben speciale gunstige regels voor nieuwe vermogende inwoners. Frankrijk zag volgens onderzoek van New World Wealth in 2015 10.000 miljonairs vertrekken na een belastingverhoging onder president Hollande. Zweden schafte zijn vermogensbelasting af omdat deze belasting meer kostte dan opleverde: de kosten van inning en de economische schade waren groter dan de belastingopbrengst.
Nederland is al een van de landen met de kleinste verschillen tussen arm en rijk. Steeds meer Nederlanders ontvangen meer geld van de overheid dan ze aan belasting betalen, dankzij toeslagen voor huur, zorg en kinderen. Meer werken levert netto nauwelijks iets op, en deze groeiende groep kiest er bij verkiezingen voor om dit systeem in stand te houden.
Een steeds kleinere groep moet dit allemaal betalen. Als ook zij vertrekken, stort het systeem uiteindelijk in. Het zijn niet de superrijken die weggaan – die betalen vaak al geen belasting meer in Nederland. Het zijn de gewone ondernemers, de mensen met een eigen zaak op de hoek, voor wie hun vermogen hun pensioen is.
De beste oplossing is simpel: schaf box 3 af. Dit levert meer op dan het kost. Als rijke mensen in Nederland blijven, investeren en consumeren, groeit de economie. Slechts 1 procent extra groei levert al 4,3 miljard belasting op – meer dan box 3 nu oplevert. Bovendien kost het nieuwe systeem veel geld om uit te voeren. De Belastingdienst heeft er 900 extra mensen voor nodig die er niet zijn. Deze middelen kunnen beter worden ingezet.
Nederlandse ondernemers hoeven dan niet meer te vertrekken. Hun bedrijven blijven hier, met alle banen die daarbij horen. Ze investeren in nieuwe projecten, nemen mensen aan en betalen andere belastingen zoals vennootschapsbelasting en loonbelasting. Andere landen hebben deze les al geleerd. Ierland trok bedrijven aan met lage belastingen en werd een van de rijkste landen van Europa. Oostenrijk groeide snel na belastingverlaging. Deze landen ontdekten dat lagere belastingen kunnen leiden tot meer inkomsten door economische groei.
Nederland staat nu voor een keuze. Gaan we door met steeds hogere belastingen voor een steeds kleinere groep vermogenden? Of durven we te erkennen dat lagere belastingen meer kunnen opleveren? Het is geen moeilijke keuze. De geschiedenis toont keer op keer aan wat werkt: landen die ondernemers verwelkomen, groeien; landen die ze wegjagen, krimpen.
Box 3 afschaffen is geen cadeau aan de rijken. Het is een investering in onze economie. Een groeiende economie betekent meer banen, meer welvaart en uiteindelijk ook meer belastinginkomsten. Het geld dat nu opgaat aan het innen van box 3 en het nieuwe ingewikkelde systeem kan effectiever worden ingezet.
De tijd dringt. Elke ondernemer die naar Dubai of Zwitserland vertrekt, komt waarschijnlijk niet meer terug. Hun bedrijven, banen en belastinggeld zijn dan voorgoed weg. Nederland kan het zich niet veroorloven deze fout te maken. We moeten leren van de fouten die andere landen al hebben gemaakt. De keuze die we nu maken, bepaalt of Nederland een land blijft waar ondernemers willen investeren, of een land waar alleen nog de ontvangers van overheidssteun wonen.
Han Dieperink is chief investment officer bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co.