Op de valreep van het einde van 2022 was de kogel door de kerk. Op 22 december heeft de Tweede Kamer ingestemd met het Wetsvoorstel wijziging Toekomst Pensioenen (WTP), inclusief de aangenomen wijzigingsvoorstellen vanuit de Kamer. Een analyse van de risico’s.
De volgende en laatste horde die genomen moet worden is goedkeuring door de Eerste Kamer. In de behandeling van het wetsvoorstel is terecht veel aandacht uitgegaan naar de verdeling van de pensioenpot van 1.500 miljard, de mogelijkheid tot invaren (het wijzigen van de aard van het onderliggende contract) en het bijbehorende transitiekader. Aan de operationele implementatie van WTP is echter relatief weinig aandacht geschonken, terwijl de operationele implementatie van WTP grote uitdagingen en aanzienlijke implementatierisico’s kent.
Nieuwe rollen en verantwoordelijkheden
Het nieuwe pensioenstelsel brengt voor pensioenfondsen grote veranderingen in de kernrollen en -verantwoordelijkheden van pensioenadministratie (inclusief communicatie) en het vermogensbeheer. Een pensioenfonds moet financiële resultaten kunnen toerekenen en communiceren aan individuele pensioendeelnemers.
De manier om dat te doen kan door het gebruik van ge-unitisde beleggingsstructuren, zoals beleggingsfondsen of administratieve fondsen, of door het toedelen van financiële resultaten op basis van complexe toedelingsregels. De operationele inrichting hiervan komt voor een groot deel bij de pensioenadministrateur te liggen.
Zo zullen pensioenadministrateurs die nog niet beschikken over een individuele beleggingsadministratie (nodig voor het administreren van de units voor de beleggingsfondsen) een systeem moeten selecteren en implementeren: een groot project dat veel tijd en geld kost. Het automatiseren van de complexe toedelingsregels voor de solidaire premieregeling en het implementeren daarvan in de pensioenadministratie is eveneens een erg complex traject.
De pensioenadministrateur, het pensioenfonds, vaak een eventuele fiduciair manager en de vermogensbeheeradministrateur zullen nauw en uitgebreid moeten samenwerken om de nieuwe processen en datastromen voor de hele keten op te zetten. Deze multidisciplinaire inspanning gaat niet vanzelf en er zal veel tijd en energie moeten worden gestoken om dit goed van de grond te krijgen.
Implementatierisico’s
Alle pensioenfondsen moeten voor 1 januari 2027 over zijn naar het nieuwe pensioenstelsel. De voorkeur zal bestaan om deze transitie per einde boekjaar te doen, met als gevolg dat veel partijen op hetzelfde moment de transitie willen effectueren. Hierdoor zal door veel pensioenfondsen tegelijkertijd een beroep worden gedaan op specialisten en medewerkers. Op dit moment lijkt er onvoldoende capaciteit bij betrokken partijen te zijn om deze pieken op te vangen en in de huidige arbeidsmarkt is het ook niet mogelijk om snel gespecialiseerde arbeidskrachten te werven.
In de Nota van Toelichting in het Ontwerpbesluit uitvoering Pensioenwet wordt meer invulling gegeven aan de in de pensioenwet gestelde eisen omtrent het implementatieplan. Op onderdelen zoals datakwaliteit is de invulling concreet, maar aan de niet onbelangrijke analyse van operationele en IT-risico’s wordt geen invulling gegeven. Het wordt aan de pensioenuitvoerder overgelaten om te bepalen hoe deze risicoanalyses worden uitgevoerd. Dat is niet alleen voor de pensioenuitvoerder lastig, maar geeft ook extra onzekerheid voor de pensioendeelnemer, in de toch al zeer complexe materie in hoeverre de implementatierisico’s goed zijn ingeschat en worden gemitigeerd.
Kosten
De grote investeringen in tijd, systemen, processen en adviseurs zullen in ieder geval leiden tot hoge eenmalige implementatiekosten die voor een deel zullen worden doorberekend aan de pensioenfondsen. Na implementatie zullen de lopende kosten voor zowel pensioenadministratie als vermogensbeheer naar verwachting hoger zijn door de hogere frequentie van (cashflow) processen, rapportages en de vereiste coördinatie en toezicht op betrokken service providers.
De Tweede Kamer heeft een heel ander beeld. Uit de aangenomen motie-Nijboer/Maatoug blijkt dat zij kennelijk mogelijkheden zien om de kosten voor vermogensbeheer van pensioenfondsen substantieel te verlagen. Het tegendeel is te verwachten.
De volgende stap in het wetgevingsproces is om het wetsvoorstel aangenomen te krijgen in de Eerste Kamer. De regering zal proberen dit voor de Eerste Kamerverkiezingen van 30 mei te hebben afgerond, want het is allerminst zeker dat de partijen die het wetsvoorstel steunen na de verkiezingen een meerderheid zullen hebben in de kamer. Al met al zien we een boeiende maar ook uitdagende en spannende tijd voor iedereen die bij de pensioensector is betrokken met nog veel onduidelijkheid in de grootste financiële hervorming van de Nederlandse geschiedenis.
Peter Dom is partner bij AF Advisors. AF Advisors is één van de kennisexperts die maandelijks een bijdrage voor Investment Officer schrijft.