Topman Larry Fink van BlackRock werd 5 jaar geleden nog afgeschilderd als “the man behind the curtain”. Inmiddels is hij de kop van Jut van allerhande critici. Eén van meerdere kritiekpunten: Fink souffleert regeringsleiders en mengt zich rechtstreeks in de binnenlandse politiek.
Zo werd hij afgelopen weken in Parijs op de korrel genomen, toen vakbonden en demonstranten voor het Franse hoofdkantoor van BlackRock demonstreerden en op de muren van het gebouw teksten kalkten als “criminal”.
Deze beschuldigingen werden ingegeven door mediaberichten dat president Macron de hervorming van het Franse pensioenstelsel - coute que coute - wil doorzetten en dat hij zich daarover laat adviseren door Larry Fink, de topman van de grootste asset manager ter wereld.
De analyse en de adviezen die hij Macron in het oor gefluisterd zou (kunnen) hebben, gaf Fink al in 2012 prijs aan Fondsnieuws. Dat was bij een interview in Zeist waar de BlackRock-topman even daarvoor een bezoek had gebracht aan PGGM.
Langer levenrisico
Hij wijdde in een zaaltje in Hotel Figi langdurig uit over het ‘langer levenrisico’. Daarover zei hij toen: ‘We zijn allemaal schuldig, want we zijn geobsedeerd door de korte termijn. Het rendement over de afgelopen drie maanden heeft geen enkele zinvolle betekenis als je verplichtingen hebt die over 30 jaar pas actueel worden.’
En, zo vervolgde hij daar in Zeist, ‘de statistieken wijzen uit dat van echtparen één van de twee 92 jaar oud kan worden. Waarom zou je dan met 60 jaar met pensioen willen gaan als je de kans hebt dat je nog meer dan 30 jaar leeft? Iedereen is erop gericht om het leven te verlengen, maar niemand heeft het erover wat dat voor ieders individuele financiële gezondheid betekent. De vraag wordt dan: hoe financier je dat?’
Precies dat is het debat dat de Franse staat, in de persoon van president Macron, met de straat in Frankrijk is aangegaan: hoe kan het Franse pensioentelsel in stand blijven als werknemers wel fors ouder worden, maar niet enkele jaren langer willen werken?
Meer in aandelen beleggen
Macron wil bij zijn hervorming af van de 42 bestaande staats- en private pensioenstelsels in Frankrijk en deze uniformeren tot één onslagstelsel. Voordeel hiervan is dat zowel het beleggingsbeleid als het risicomanagement verbeterd kan worden. De nieuwe uitvoerder van dat beleid? BlackRock, zo wordt in de Franse media gesuggereerd - maar die aanname lijkt op zijn minst prematuur.
Ook hadden de tegenstanders van een hervorming van het pensioenstelsel een document van een BlackRock-analist opgedoken, waarin deze stelde dat Franse huishoudens veel te veel cash, obligaties en niet-financiële assets aanhouden, die veel te weinig rendement genereren. Tegelijkertijd merkte de analist op dat in Frankrijk te weinig in aandelen wordt belegd - volgens het IMF slechts 5 procent van het totale vermogen van huishoudens.
Franse media grepen dat meteen aan voor de beschuldiging dat Larry Fink Macron in het oor gefluisterd had dat ten behoeve van de houdbaarheid van het pensioenstelsel meer in aandelen belegd zou moeten worden. Fink zou dat willen doen om zijn ‘vriendjes in het bedrijfsleven’ en op ‘Wall Street’ van dienst te zijn.
Overtuigend bewijs voor die beschuldiging werd niet geleverd. Kloppen kan een dergelijk advies echter wel. Fink pleit in reactie op de extreem lage rentes al jaren voor het beleggen in aandelen, niet om zijn vriendjes op Wall Street te dienen, maar omdat hij het ‘langer levenrisico’ het hoofd wil bieden.
Lees maar wat hij daarover in 2012 tegenover Fondsnieuws heeft gezegd: ‘Denkt u dat een particulier het zich überhaupt kan veroorloven in obligaties te beleggen met een rendement van minder dan 1,5 procent per jaar? Néé, daarmee kun je je pensioen nooit financieren. Wie een 35-jarige werknemer is en zo risico-avers dat hij in obligaties belegt, slaapt daar misschien beter door. Maar op een dag betaal je daar wel de prijs voor.’
Fink voegde er toen, in 2012, aan toe dat hij daarom zelf niet in obligaties belegt, maar uitsluitend in aandelen met een uitstekend dividendrendement.
‘Hub van het kapitalisme’
De Franse casus toont aan dat Larry Fink het voordeel van de twijfel niet meer krijgt en dat hij als grootste vermogensbeheerder ter wereld behoorlijk kwetsbaar is. Tijdens de crisis van 2008 werd hij ook veelvuldig geraadpleegd door Timothy Geithner, de Amerikaanse minister van Financiën, en door de Federal Reserve. Dat hij die rol oppakte werd toen breed gewaardeerd, omdat de zakenbankiers van Wall Street na de bijna-implosie van het financiële stelsel die niet meer op zich konden nemen.
Fink hielp toen ook actief mee om het bankroet van diverse financiële instellingen, zoals hypotheekverstrekkers Fanny Mac en Fanny Mae, te voorkomen.
Van die belangrijke, ondersteunende rol van adviseur en troubleshooter uit 2008 is nog altijd sprake - maar met dat verschil dat het predikaat van “hub van het kapitalisme” (Vanity Fair) nu veel meer lading heeft gekregen en Fink steeds meer doelwit van critici is geworden en zondebok van anti-globalisten en anti-kapitalisten.
Zo wordt er, ook in de sector zelf, op gewezen dat BlackRock nu met een beheerd vermogen van 7.000 miljard dollar exposure heeft naar vrijwel alle belangrijke beursgenoteerde bedrijven in de wereld. Bovendien heeft het huis met Aladdin een risicomanagementsysteem ontwikkeld dat door financiële dienstverleners, en zelfs concurrenten, wordt gebruikt. Sommige experts zeggen dat BlackRock met die uitgelegde infrastructuur de Amazon van de wereldwijde financiële sector wordt, terwijl critici vinden dat het huis daardoor tegenstrijdige belangen en broodheren moet dienen.
Greenwashing
Maar dat is nog niet alles: BlackRock maakt zich volgens zijn critici ook nog schuldig aan “greenwashing”. Gezegd wordt dat het huis wel de grootste aandeelhouder ter wereld is, maar zijn stewardship op ESG-gebied niet serieus neemt. Zo werd het recentelijk door Ceres, een non-profit organisatie die zich op duurzaamheid richt, op de 43e plaats gezet op een lijst van 48 asset managers. Aanleiding was dat BlackRock nauwelijks klimaat-gerelateerde voorstellen van aandeelhouders op AVA’s van beursfondsen steunt.
Voor Christopher Hohn van het hedgefonds TCI - die ooit eerder met succes ABN Amro op de korrel nam - was dat aanleiding voor het verwijt dat het bedrijf vol zit van “greenwashing”, terwijl voormalig vice-president Al Gore vergelijkbare verwijten maakte. Het is kritiek waar BlackRock zich, als zelf benoemde hoeder van het wereldwijde inclusieve belang, moeilijk tegen kan verdedigen.
BlackRock heeft het belang dat de maatschappij aan verduurzaming hecht - zoals veel Amerikaanse asset managers - onderschat en ook veel te laat omarmd. Nu moet het vanuit een achtergestelde positie weer aan kop komen; iets wat het huis overigens goed kan, zoals het in het verleden vaak genoeg heeft bewezen, bij voorbeeld bij de lancering van obligatietrackers.
Indextrackers: een systeemrisico
Een laatste verdedigingswal van het door Larry Fink opgerichte fondshuis dat scheuren vertoont is zijn dominante positie in passief beleggen. Met de overname van iShares in 2009 kwam BlackRock met stip in de top 3 van ETF-aanbieders. Maar nu, 11 jaar later en met een onstuimige groei in beheerd vermogen, zeggen de critici dat er systeemrisico’s in indextrackers en -fondsen verstopt zitten.
Zo stelde Michael Burry, de man die in 2007 met shortposities inging tegen de opmars van hypotheekobligaties in de VS en naar wie zelfs een film - The Big Short - is gemodelleerd, recent dat deze passieve producten de hypotheekobligaties van de crisis van 2008 zijn.
Burry spreekt van een nieuwe ‘bubbel’, omdat de omvang van (het gebruik van) passief fors is toegenomen en beleggers - ook nu weer - niet kijken naar zowel de samenstelling van deze producten als naar de fundamentals van de onderliggende waarden.
Parallel daaraan hoort Fondsnieuws in de boezem van fiduciaire managers in Nederland vergelijkbare zorgen: wat gebeurt er als er een zware beurscrash komt? Kunnen indexproducten dan de liquiditeit waar maken die hun aanbieders claimen?
Kortom, BlackRock dat als geen andere partij in de sector zoekt naar het optimum tussen rendement en risico, dreigt nu zelf een “liability” te worden. Een overtuigend antwoord op die beeldvorming heeft Larry Fink nog niet gevonden.