Het is zover: de nieuwe tuchtregeling rond de bankierseed treedt in werking. Goed om het vertrouwen in de financiële sector op te krikken, zeggen de voorstanders. Overbodige administratie, klinkt het bij de tegenstanders.
‘Ik verbind mezelf ertoe om, bij de uitoefening van mijn beroepsactiviteiten, in alle omstandigheden eerlijk en integer, alsook vakbekwaam en professioneel te handelen, waarbij ik rekening houd met de belangen van de cliënten en de cliënten billijk behandel. Ik heb kennisgenomen van de specifieke regels die de Koning ter zake heeft vastgesteld.’
Dat is de officiële bankierseed die bestuurders en leidinggevenden bij kredietinstellingen vanaf 15 januari 2025 zullen moeten afleggen, bij toezichthouder FSMA. Ook de agenten in bank- en beleggingsdiensten zullen die eed moeten uitspreken. Maar dat gaat pas over anderhalf jaar in, op 15 juli 2026, en zij zullen de eed gewoon bij hun leidinggevende kunnen afleggen.
Volgens bankenfederatie Febelfin zal de eed de fierheid over het bankiersberoep doen toenemen en het algemene vertrouwen in de banksector ten goede komen. Voor een goed begrip: niet iedereen die actief is in de banksector dient de eed af te leggen. De focus ligt op wie een leidinggevende of controlefunctie heeft en op de bankmedewerkers die in contact komen met de klant. IT-medewerkers of jobstudenten bijvoorbeeld hoeven zo’n eed niet af te leggen.
Nederland
Er gaat een lange voorgeschiedenis aan vooraf, want over de invoering ervan is jaren gediscussieerd. Nederland introduceerde een bankierseed in 2015 en al snel gingen stemmen op om die regeling in België te kopiëren. Maar anderen pleitten voor zelfregulering door de sector zelf.
De Belgische invoering van een bankierseed werd een eerste keer in 2019 principieel beslist via een wet in het federale parlement, nog onder de zogeheten “Zweedse” regering die toen al in lopende zaken was. Maar die wet - die enkel uit wat basisprincipes bestond - bleef een dode letter, omdat er nooit uitvoeringsbesluiten voor opgesteld werden.
De daaropvolgende regering-De Croo besliste in april 2023 uiteindelijk om de eed te verplichten via een aangepaste nieuwe wet. De FSMA kreeg de functie van tuchtorgaan, waarmee vermeden werd dat een nieuwe entiteit met magistraten opgericht moest worden (zoals in Nederland).
Pro en contra
Sommige banken hebben zich grondig op voorbereid op de bankierseed. Zo organiseerde Bank van Breda onlangs nog een cursus voor het personeel met een expert financiële integriteit uit Nederland. VDK bank ging nog een stap verder en voerde ruim een jaar geleden een eigen, uitgebreide bankierseed in voor alle medewerkers, wat ook als extra kwaliteitsgarantie uitgespeeld werd in een communicatiecampagne naar de klanten toe.
Maar de weerstand die er rond 2019 was, is er vandaag ook nog steeds. Volgens critici leidt de eed tot nutteloze administratie. Tienduizenden attesten moeten aan bankmedewerkers (weliswaar elektronisch) uitgereikt worden.
BZB-Fedafin, de federatie van financiële tussenpersonen, vindt de bankierseed een overbodige regeling die uit “politiek populisme” is ontstaan. ‘De bankagent hééft reeds de wettelijke verplichting om in het belang van de klant te handelen. Dit is dus dubbelop’, zegt de koepelorganisatie.
FSMA-voorzitter Jean-Paul Servais probeerde op het jongste congres van BZB-Fedafin afgelopen najaar de kritiek te sussen door erop te wijzen dat de bankierseed ‘progressief en proportioneel’ ingevoerd zal worden.
‘Je moet het zien als een soort paspoort, vrijgeleide of laissez-passer. Ik ben ervan overtuigd dat de overgrote meerderheid van de sector zich deontologisch gedraagt. Welnu, het systeem laat ons toe die weinige rotte appels in de sector tegen te houden en eruit te halen’, argumenteerde hij.
Nieuwe dienst “Beheer van de bankierseed”
De grote vraag is in welke mate de bankierseed ook tot daadwerkelijke klachten en daaropvolgende tuchtrechtelijke sancties zal leiden. In principe zal om het even wie klachten kunnen indienen bij de FSMA, via een nog op te richten online klachtenkanaal van de cel “Beheer van de bankierseed”, een gloednieuwe dienst bij de financiële toezichthouder. ‘En voor die nieuwe dienst vragen we van de overheid geen extra dotatie’, merkt Servais fijntjes op.
Het is koffiedik kijken of er pakweg een handvol klachten per jaar gaan binnenlopen, dan wel of de nieuwe dienst met honderden klachten te maken zal krijgen.
De FSMA zegt dat haar auditeur (of adjunct-auditeur) de klachten zal onderzoeken die ‘gedocumenteerd, bewijskrachtig en ernstig’ zijn. De klager zal dus bewijsmateriaal van de vermoedelijke ernstige tuchtrechtelijke inbreuk moeten voorleggen. Daarop kan de auditeur hoorzittingen organiseren om extra informatie te bekomen. Eens een volledig onderzoeksverslag is opgesteld, kan de FSMA de bankdienstverlener in kwestie eventueel een tuchtsanctie opleggen.
De sancties kunnen gaan van een waarschuwing of een berisping tot een tijdelijk beroepsverbod tot maximaal drie jaar. Bij een waarschuwing en een berisping kan ook de verplichting worden opgelegd om opleidingen te volgen. Er komt ook een centraal register van alle tuchtsancties en beroepsverboden.
Als het om een leidinggevende gaat, kan de FSMA evenwel geen sanctie uitspreken, maar wordt de klacht overgemaakt aan de bevoegde bankentoezichthouder, de Nationale Bank of de Europese Centrale Bank.
Kortom: hoewel de bankierseed maar enkele zinnen lang is, doet hij toch een volledig nieuw juridisch deelgebied ontstaan, waarvan nog onduidelijk is welke omvang het zal aannemen.