De beleggingspraktijk wordt vandaag de dag geregeerd door indexdenken. Fundamenteel beleggen verliest steeds meer terrein aan quant- en passief beleggen. Het resultaat is een oriëntatie die teveel op de korte termijn gericht is en een investeringsketen die te lang is.
Een passage uit het nieuwste boek van Willem Schramade (foto), oprichter van de Sustainable Finance Factory. In “Duurzaam Kapitalisme” schetst de oud-portfoliomanager de dwaling van de financiële sector, maar ook de manier waarop deze sector kan bijdragen aan een ander, meer toekomstbestendig kapitalisme.
‘Het lijkt erop dat de financiële sector nog meer de weg kwijt is dan het gewone bedrijfsleven. Het is puur een getallenspelletje geworden, waar de menselijke maat is verdwenen’, schrijft hij.
In hoeverre is het pijnlijk voor iemand die zelf uit de financiële sector komt, en er ook nu nog nauw aan verbonden is, om dit beeld te schetsen? ‘Ja dit is wel pijnlijk, maar ik zie mezelf toch wel als pleitbezorger voor extreme eerlijkheid en dan vind ik dat je het niet alleen moet vinden maar ook moet kunnen opschrijven.’
De reacties zijn overwegend positief, ook van oud-collega’s en kennissen uit de sector, maar daar is Schramade nuchter over: ‘Ik krijg tot nu toe veel positieve reacties, maar ik weet ook dat negatieve reacties mij minder goed bereiken. In dat opzicht heb ik een rol waarin ik mezelf in zekere zin buiten het systeem plaats.’
Van aandelenanalist tot duurzaamheidsadviseur
Een systeem waar hij zelf jarenlang deel van uitmaakte. Schramade begon in 2007 als aandelenanalist bij Robeco en in 2016 maakte hij de overstap naar NN Investment Partners. Hier werkte hij een kleine drie jaar als portfoliomanager impact investing. Sinds 2019 heeft hij zich als zelfstandig ondernemer gestort op de oprichting van de Sustainable Finance Factory. Hij adviseert organisaties over de integratie van duurzaamheid in hun financiële analyses.
‘Ik ben nog steeds erg blij met mijn beslissing om me volledig te richten op mijn bedrijf. Ik heb nu veel meer vrijheid en ruimte om echt impact te maken.’ Een keuze die hem bovendien ook privé veel brengt. ‘Eigenlijk doe ik nu overdag, wat ik eerder in de avonduren deed. In de tijd dat ik overdag als portfoliomanager werkte, werkte ik ‘s avonds vaak nog aan onderzoeken en artikelen. Dat was in combinatie met een gezin niet houdbaar.’
Slechts een kleine anderhalf jaar onderweg ligt er nu het eerste boek. Een proces dat in een stroomversnelling raakte door de coronacrisis. ‘Ik was er al aan begonnen, maar was er niet intensief mee bezig. Corona bracht daar verandering in.’
Het idee voor het boek had hij al langer, maar het daadwerkelijke schrijven was best een uitdaging. ‘Het is gewoon zo’n breed onderwerp en ik moest er voor oppassen dat ik het niet te technisch zou maken. Ik heb gelukkig hulp van mijn uitgever gehad, die veel beter meedacht dan gebruikelijk is. Ik durf gerust te stellen dat er dankzij hen nu een goed leesbaar boek ligt.’
Op zoek naar een nieuw evenwicht
Het boek Duurzaam Kapitalisme gaat over een geïntegreerde blik op financiën en duurzaamheid. In één van de eerste hoofdstukken stelt Schramade dat ‘we op zoek moeten naar een nieuw evenwicht tussen bedrijfsleven, financiële sector, overheden en burgers.’
“Moeten”, want we hebben geen keuze meer volgens hem. De ecologische problematiek, economische ongelijkheid en grote sociale problemen zetten het financieel economisch systeem onder druk. Die drie soorten waarde zijn communicerende vaten, maar sociale en ecologische waarde blijven grotendeels onzichtbaar. Wachten totdat bedrijven en de financiële sector uit zichzelf veranderen is ‘wishful thinking’.
De confronterende tone of voice is volgens Schramade een bewuste keuze: ‘Ik wil de urgentie duidelijk maken voor zowel mensen die geïnteresseerd zijn in duurzaamheid maar minder in finance, als voor financeprofessionals die werkzaam zijn op de Zuidas.’
Want hoewel het boek dus een brede blik werpt op het economische systeem, speelt de financiële sector -en met name beleggers- een sleutelrol. ‘Er gaan dingen niet goed in de beleggingspraktijk en dat zijn in sommige gevallen hele fundamentele of soms allesomvattende zaken.’
‘Dictatuur van de index’
Schramade meent dat er niet meer geïnvesteerd wordt in bedrijven, maar dat beleggen verworden is tot een econometrisch spel. Het draait om getallen en niet om mensen, de orientatie is te kort en de investeringsketen te lang. De sector wordt geregeerd door indexdenken, de ‘dictatuur van de index’ noemt Schramade het. Een fenomeen dat naar zijn mening een oorsprong heeft in de efficiënte markthypothese.
Het zijn nogal constateringen en een criticus zou kunnen zeggen dat het een individuele lezer eerder verlamt, dan dat het mobiliseert. ‘Het is inderdaad niet aan een individu om dit allemaal te veranderen. Maar dat wil niet zeggen dat niet iedereen een rol kan pakken in zijn of haar laag van de organisatie. Het is natuurlijk niet zo dat er alleen in de top kan worden nagedacht over verandering. Dat die gelaagdheid er is, is niet erg. Erken het en laat je vooral niet tegenhouden door je eigen mentale modellen.’
Over het modelmatige denken is Schramade zeer kritisch. In de beleggingspraktijk wordt volgens hem ‘excessief gebruik gemaakt van modellen’, veel minder aandacht is er voor de klant waarvoor men uiteindelijk belegt. Toch wil dit volgens hem niet zeggen dat modellen geen waarde hebben. ‘Ik heb zelf economie gestudeerd, ben gepromoveerd op obligaties en heb me bij Pwc met complexe waarderingsmodellen bezig gehouden. Dus hoewel ik in het boek kritisch ben, erken ik ook dat modellen enorm nuttig zijn. Het punt is alleen dat je er een denkproces mee moet beginnen, het moet niet het eindstation zijn of een excuus om niet na te denken.’
Kapitalisme is doorgeslagen
Ook het kapitalisme zweert hij niet af. ‘Ik zie heel duidelijk voordelen van kapitalisme, zoals innovatie en brede welvaartsstijging. Maar tegelijk kunnen we ook niet ontkennen dat de keerzijde steeds duidelijker wordt. Op sommige vlakken is het doorgeslagen. Markten zijn niet allesbepalend, wij hebben invloed op die markten.’
Het kapitalisme moet wat Schramade betreft beter gestructureerd worden en dat kan ook. ‘Ik heb er alle vertrouwen in dat het systeem dat in zich heeft. Vergeet ook niet dat kapitalisme op zich al een verschrikkelijk breed en divers concept is. Vergelijk het kapitalisme in de VS eens met dat in Japan of Scandinavië. Ik ben er ook helemaal niet voor dat de staat groter moet worden, maar wel dat het slimmer kan. Met de hulp van een sterkere civil society en een sterkere burger.’