Beleggingsfondsen herstelden in 2023 licht na het annus horribilis 2022. Maar dat was moeilijk, want het aantal uitdagingen is verder toegenomen. De Belgische fondsenmarkt houdt zich ondertussen vrij kranig.
Dat zei Koen Van de Maele, voorzitter van de Belgische fondsenfederatie BEAMA, woensdag op het Trends Investment Summit 2024. Hij trapte de beleggersconferentie af met een stand van zaken van de Belgische fondsenindustrie (en daarbuiten), en stipte enkele belangrijke trends aan.
Groei niet door netto-instroom nieuw geld
Als naar het beheerd vermogen wordt gekeken, dan slaagde de wereldwijde fondsenindustrie erin om zich in 2023 te herpakken. ‘Met 123 biljoen Amerikaanse dollar onder beheer eind 2023, komt het niveau van eind 2021 weer in zicht, en zijn de verliezen van 2022 zo goed als goedgemaakt. Maar voor groei moet steeds meer naar Azië worden gekeken. In de periode 2023-2027 wordt daar op een jaarlijkse groei van 13 procent gerekend, terwijl de verwachtingen voor dezelfde periode voor Europa en Noord-Amerika respectievelijk 5 procent en 4 procent groei bedragen’, geeft Van de Maele aan.
Bij het herstel benadrukt Van de Maele tegelijk dat de toename van activa onder beheer bij beleggingsfondsen in 2023 bijna uitsluitend te danken is aan de betere prestatie van de markt, en niet komt door netto-instroom van nieuw geld. ‘In Europa was er in 2023 nota bene nauwelijks groei te bespeuren. De stijging van 82 miljard dollar kwam bijna volledig op conto van geldmarktfondsen, want aandelenfondsen zagen 34 miljard dollar wegvloeien. Onzekere beleggers vanwege de hoge inflatie en de geopolitieke onrust stonden aan de basis van dit laatste.’
Van de Maele wijst er dunnetjes op dat geldmarktfondsen voor fondshuizen minder lucratief zijn en hun stijgende populariteit dus niet echt goed nieuws is voor de sector.
België deed het evenwel iets beter dan Europa en zag het beheerd vermogen in 2023 met 1 procent toenemen. Bij aandelenfondsen was er een licht positieve instroom en dit was beter dan in Europa waar er gemiddeld een uitstroom van 1 procent was (zie onderstaande tabel).
Obligatiefondsen (+9 procent, zie tabel) werden volop herontdekt, vooral fondsen met focus op EUR-obligaties waren populairder, net als in de rest van Europa. Bij gemengde fondsen was er dan weer een lichte uitstroom van 2 procent (zie tabel). ‘Voor de Belgische markt is dit laatste segment het grootste van de markt: deze lichte daling is dan ook niet onbelangrijk.’
Groei beleggingscategoriën in België in 2023
Bron: BEAMA
Al met al stelt Van de Maele vast dat de Belgische fondsenmarkt - die groter is dan de Nederlandse fondsenmarkt - het goed blijft doen. ‘In het derde kwartaal van 2023 was 17,14 procent van het vermogen van Belgische gezinnen in beleggingsfondsen belegd, tegenover 9,47 procent voor Europese gezinnen. In 2013 waren deze percentages respectievelijk nog 10,79 procent en 6,54 procent. Ook de Belgische pensioenfondsen blijven het goed doen ondanks de moeilijke macro-economische omgevingsfactoren. Maar liefst 1,8 miljoen Belgen beleggen erin tegenover 676.250 in 1996, goed voor een jaarlijkse groei van 3,7 procent.’
ESG-moeheid
Een belangrijke trend die Van de Maele vorig jaar vaststelde, was ESG-moeheid onder beleggers. ‘ESG stond de voorbije jaren bovenaan in heel wat agenda’s in de fondsenindustrie. In die mate zelfs dat 53 procent van de fondsen in Europa zichzelf nu als duurzaam bestempelt tegenover 11 procent in 2020. In de eerste helft van het jaar bleef ESG geld aantrekken, maar vanaf juni droogde de interesse plots snel op: er trad duidelijk een soort ESG-moeheid bij beleggers op. Het achterblijven van de gemiddelde prestatie is daar niet vreemd aan.’
Opvallend is dat er in Europa grote verschillen tussen landen merkbaar zijn wat betreft duurzaam belegd vermogen (zie tabel hieronder). ‘In België, Nederland, Frankrijk en de Scandinavische landen zit het grootste deel van de beheerde gelden in duurzame fondsen. In Zuid-Europa, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk zien we het tegenovergestelde.’ De BEAMA-topman wijst daarenboven ook naar de Verenigde Staten waar de interesse in ESG helemaal is weggevallen. Daar zien duurzame fondsen zelfs geld wegstromen.
Duurzaam belegd vermogen in Europa in 2023
Bron: BEAMA
Doorbraak private markten
Van de Maele stelt voorts vast dat nog twee trends op de voorgrond treden: de doorbraak van private markten en de verdere groei van ETF’s en passieve beleggingen. ‘De toegang tot private markten is gedemocratiseerd. Retailbeleggers hebben slechts 1 procent van hun vermogen in private markten belegd waar dit bij institutionele beleggers vele malen groter is. De ELTIF-wetgeving heeft voor de brug gezorgd en ELTIF 2.0 dat in januari 2024 in voege is getreden, zal de interesse bij retailbeleggers verder aanzwengelen.’
Niet verrassend is dat trackers steeds meer marktaandeel innemen maar in Europa, in vergelijking met de Verenigde Staten, nog achterlopen. ‘In 2023 waren ETF’s en passieve fondsen goed voor 22 procent van de markt in Europa en 36 procent in de VS. We zien in de VS ook actieve ETF’s volop doorbreken. Ze beheren reeds 596 miljard dollar tegenover 31 miljard dollar in Europa. Aangezien de VS vaak een voorloper is, kunnen we er gif op innemen dat we deze producten de komende jaren ook bij ons zien doorbreken.’
Uitdagingen niet van de poes
BEAMA-voorzitter Van de Maele zet vijf belangrijke tendensen voor de fondsenindustrie op een rijtje. Zijn eerste vaststelling is dat groei niet langer zonder meer gegarandeerd is, en dat 90 procent van de inkomstengroei van de fondsenindustrie in de periode 2006-2022 op conto van de prestatie van de markt kan worden geschreven.
Passieve fondsen winnen verder aan populariteit. ‘Tussen 2010 en 2022 was 90 procent van de netto-instroom in de VS voor rekening van ETF’s en passieve fondsen. Die tendens lijkt niet meteen te keren’, geeft Van de Maele aan.
Fees staan onder druk door de verhoogde concurrentie terwijl de kosten verder toenemen door een verscherpte wetgeving, extra ESG-verplichtingen, toenemende administratieve verplichtingen en de implementatie van allerhande technologieën.
En als laatste stelde de BEAMA-topman vast, dat steeds minder nieuwe producten het waarmaken. ‘Maar 35 procent van nieuwe fondsen slaagt erin om het langer dan tien jaar uit te houden, tegenover 60 procent in 2010.’