De risicobereidheid van beleggers neemt na een crisissituatie, zoals na de uitbraak van het coronavirus, sterk af. Onderzoeker Emily Allen stelt op basis van haar wetenschappelijke onderzoek vragen bij het concept van rationele beleggers en de risicoprofielen die uit vragenlijsten worden gedestilleerd.
Het scriptieonderzoek is verricht met medewerking van Auréus. Er zijn 213 klanten van de vermogensbeheerder benaderd, die tussen januari 2017 en februari 2020 een vragenlijst hebben ingevuld. Deze klanten werden in mei van dit jaar opnieuw benaderd om de vragenlijst nog eens - onder de gewijzigde omstandigheden - in te vullen.
Uit de ingevulde vragenlijsten komt naar voren dat de risicobereidheid van beleggende klanten van Auréus na een onverwachte crisis aanzienlijk kleiner is. ‘Dit betekent dat na een grote crisis als rond het coronavirus vermogensbeheerders opnieuw met de klanten om de tafel zouden moeten gaan zitten om het risicoprofiel opnieuw tegen het licht te houden’, zegt Harry Geels, die het onderzoek van Emily Allen (foto) heeft begeleid. Geels is mede-oprichter van Blauwtulp, dat recent is opgegaan in Auréus, onder wiens vlag inmiddels zes partijen zijn samengegaan.
‘De klassieke financiële theorie zegt dat beleggers rationele wezens zijn en dat hun risicobereidheid min of meer constant is, omdat zij de huidige en toekomstige risico’s juist kunnen evalueren’, stelt Allen. Maar, zo voegt ze eraan toe, haar onderzoek laat zien dat de risicobereidheid fors afneemt in het geval van onverwachte crises. Dat wijst erop dat risicoprofielen snel gedateerd raken als de macro-economische ontwikkelingen veranderen.
Risicocapaciteit en risicobereidheid
Financiële dienstverleners als banken en onafhankelijke vermogensbeheerders gebruiken bijna allemaal een vragenlijst om de karakteristieken van de klant inzichtelijk te maken en het risicoprofiel te bepalen. Dat gebeurt vanuit twee perspectieven: de ‘risicocapaciteit’ en de ‘risicobereidheid’.
Het ene meet hoeveel financieel risico een klant kan dragen; het andere meet hoeveel risico hij bereid is te dragen. Ook de doelstellingen van de klant worden in het profiel meegenomen. Er moet worden beoordeeld of die haalbaar zijn gezien de risicocapaciteit en risicobereidheid.
Om de risicobereidheid te bepalen worden klanten meestal twee typen vragen voorgelegd. Het zijn vragen die hypothetisch van aard zijn. Het gaat dan om potentiële scenario’s waarbij de klant zijn geprefereerde scenario moet aangeven.
Daarnaast zijn er vragen waarbij de klant zijn eigen risicobereidheid moet inschatten. ‘De resultaten van het onderzoek maken duidelijk dat voor de scenariovragen een externe marktschok, zoals ten gevolge van Covid-19, buiten de verwachtingen van beleggers ligt en dat dat hun risicobereidheid statistisch significant verlaagt’, zegt onderzoeker Allen. ‘Opvallend genoeg was er bij de vragen waarbij de klant zelf zijn eigen risicobereidheid moet inschatten geen verlaging in die bereidheid terug te vinden is.’
Cognitieve biases
Zij zegt over die onderzoeksresultaten: als het gedrag van klanten niet verklaard kan worden uit de aanname van rationele verwachtingen, is er dan wel een onderliggende determinant over hoe wij onze beleggingsbeslissingen nemen? Allen stelt dat er sprake is van emotionele biases bij klanten, die zich door adviseurs maar moeilijk laten sturen, omdat het om gevoelens van een klant gaat.
Zo duidt het feit dat klanten hun risicobereidheid zelf niet lager inschatten na een crisis waarschijnlijk op overmoed. Cognitieve biases, als ‘framing’ en ‘projection bias’, verklaren mogelijk het feit dat klanten bij scenariovragen juist op een lagere risicobereidheid uitkomen.
Harry Geels trekt uit die uitkomsten van het onderzoek voor de professionele wereld de conclusie dat vragenlijsten over het risicoprofiel ‘niet meer dan de helft van de oplossing zijn’. Maar daarnaast, voegt Geels eraan toe, is voortdurende educatie, persoonlijkheidstesten en dialoog nodig. ‘Vermogensbeheerders die dat niet bieden, lopen een groter risico op ontevreden klanten.’