Het financiële ecosysteem van Rusland implodeert. Dat zie je niet in Moskou, waar de beurshandel tot nader order stilligt, maar in de rest van de wereld. Daar melden zich veel institutionele beleggers en multinationals die Rusland in de ban doen. Aanbieders van Rusland-ETF’s of fondsen haken ook bij bosjes af. Het zijn de market makers die voorkomen dat het één grote ziekenboeg wordt. Maar hoelang nog?
Wereldwijd zijn er bijna 900 aandelenfondsen en ETF’s met een belang in Rusland van vijf procent of meer, zo leerde Fondsnieuws uit navraag bij Morningstar. Aanbieders van die fondsen, zoals UBS, BlackRock, East Capital, Carnegie Fonder, Danske Invest, Pictet en Liontrust hebben hun op Rusland of Oost-Europa gerichte fondsen inmiddels stilgelegd. ‘In het licht van de huidige ontwikkelingen is het niet mogelijk de “net asset value” van een fonds te berekenen’, zei een woordvoerder van UBS Asst Management dinsdag. De Zwitserse aanbieder heeft het UBS (Lux) ES Russia fonds daarom gesloten voor handel.
‘Dat leidt tot meer onzekerheid’
Een blik op de geschiedenis leert dat een crisis niet per definitie de doodsteek hoeft te zijn voor een aandelen- of obligatiemarkt. Zo is de Griekse beurs bij de schuldencrisis van 2010 langere tijd op slot geweest. Daarvan was ook sprake bij de revolutie in Egypte in 2011. Toch ging de handel door, dankzij market makers die een inschatting maken van de prijs en dan vraag en aanbod proberen te koppelen. Daarbij kunnen onderliggende aandelen van bij voorbeeld een ETF gewoon worden uitgewisseld of worden verrekend in cash.
Maar soms kan het zijn dat onderliggende waarden niet meer verhandeld kunnen worden. Daarvan is nu sinds enkele dagen in Rusland sprake. Bovendien is de aandelenbeurs van Moskou sinds maandag gesloten. ‘Dat leidt tot meer onzekerheid, wijdere spreads en meer volatiliteit’, zegt een ingewijde die anoniem wil blijven.
Een aantal van de Rusland ETF’s zijn genoteerd in New York en worden daar ook verhandeld. Als beleggers dan - gelet op de ontwikkelingen in Rusland - willen uitstappen, dan wordt in eerste instantie gekeken naar de market maker die voor de liquiditeit in de markt zorgt. ‘Hij bepaalt dan hoeveel risico hij wil nemen om de onderliggende stukken op het boek te houden, voordat hij ze kan doorverkopen. Daarbij zal hij een aanzienlijke discount van de verkoper eisen onder met mom van “op dit niveau durf ik het wel aan”.’
Hoe lang houdt de market maker het vol?
De risico’s in het geval van Rusland zijn voor de market makers aanzienlijk. Want hoe lang duurt deze crisis en hoe omvangrijk zal zij kunnen worden? Tegen de achtergrond van die onzekerheid kan het wel 1 tot 5 jaar duren voordat op de tegen een discount gekochte stukken weer winst kan worden gemaakt.
‘Maar als de crisis lang duurt en de uitstroom groot is, dan komt er een moment dat de liquidity providers de risico’s niet meer op hun boek willen hebben en geen verkooporders meer accepteren. In dat geval kunnen de aanbieders van ETF’s niks anders doen dan het fonds sluiten of de handel opschorten’, zegt een geraadpleegde bron. De dagelijkse meldingen van fonds- en ETF-aanbieders op dat vlak geven een indicatie van hoe snel de markt voor Russische aandelen opdroogt.
Voor ETF-aanbieders leidt dat tot een nieuw probleem. Zij kunnen hun producten dan namelijk niet liquideren, omdat zij de onderliggende aandelen door het handelsverbod voor buitenlandse partijen niet op de beurs van Moskou kunnen (ver)kopen - los van het feit dat er onder de huidige omstandigheden waarschijnlijk ook amper kopers in de markt zijn.
‘Je kunt niet liquideren, want je kunt de waarde niet meer vaststellen. En je kunt er dus ook geen fee over berekenen. Er zit dan niets anders op dan te wachten tot de Russische markt weer opengaat. Dan kun je pas zien wat de waarde van de onderliggende stukken is. Ik heb dat persoonlijk nog nooit meegemaakt en weet dan ook niet hoe dat in zijn werk gaat, bij voorbeeld in het geval dat het tot een grote, langdurige oorlog zou komen’, zegt een ervaren voormalige market maker.
Hij voegt eraan toe: ‘één ding is zeker: je bent met een ETF als belegger op geen enkele wijze slechter af dan als je rechtstreeks in Rusland in aandelen hebt belegd.’
Russische assets worden moreel verwerpelijk
De aanbieders van ETF’s en beleggingsfondsen zijn zeer terughoudend om concreet in te gaan op de (liquiditeits)problemen waarmee zij zich geconfronteerd zien. Maar het wordt steeds duidelijker dat Rusland in de ogen van de wereld een zwaar besmet land is. Bewijs daarvoor leveren ‘s werelds grootste energieconcerns, het ‘geschokte’ Shell en BP, die besloten hebben alle olie- en gasbelangen in Rusland per direct te verkopen.
BP, dat sinds 2013 een 20 procent belang heeft in het Russische olieconcern Rosneft, beargumenteerde dat als volgt: We zijn al 30 jaar actief in Rusland. Maar deze militaire actie is een fundamentele verandering’, verklaarde topman Helge Lund maandag. ‘Na een zorgvuldig proces heeft het bestuur van BP geconcludeerd dat onze betrokkenheid bij Rosneft, een staatsbedrijf, eenvoudigweg niet kan doorgaan’. BP geeft daarmee zo’n 25 miljard euro aan waarde op.
Het is tekenend voor het brede sentiment dat het hebben van (economische of financiële) belangen in Rusland als ‘moreel hoogst verwerpelijk’ wordt gezien, zoals bij voorbeeld het Noorse staatsfonds en Storebrand al tot desinvesteren hebben besloten.
Voor Rusland-fondsen en ETF’s is de kans daarom aanzienlijk dat deze producten over een breed front hun waarde verliezen en dat massale opschorting van handel of zelfs sluiting en liquidatie van deze fondsen en ETF’s een kwestie van tijd is.