Waarom is België zo rijk en hoe zorgt het er voor dat het ook rijk, welvarend en vredig blijft? Dat is één van de vier thema’s die economen van Degroof Petercam behandelen in een zojuist verschenen boek over de economische uitdagingen waarmee het land geconfronteerd wordt.
Historici en andere wetenschappers breken zich al jaren het hoofd waarom sommige landen rijk zijn en andere arm. Het is misschien wel het belangrijkste vraagstuk van de economische wetenschap, schrijft econoom Michiel Verstrepen van Degroof Petercam in zijn bijdrage.
Katholiek conservatisme
Sommige economen verklaren het onderscheid tussen rijke en arme landen uit de rol van geografie zoals klimaat en ligging, maar die opvatting overtuigt niet. Dat geldt ook voor de populaire verklaring van religie en cultuur, zoals socioloog Max Weber gegeven heeft, die stelde dat de protestante werkethiek de verklaring is voor het succes van het kapitalisme. Ook dat overtuigt de economen van Degroof Petercam niet. Want katholiek conservatisme in onze contreien en Frankrijk was geen onoverkomelijke barrière voor de industriële revolutie en de rijkdom die ermee gepaard ging.
De economen van Degroof Petercam zoeken een verklaring voor het succes en de rijkdom van landen als België in het werk van Daron Acemoğlu en James Robinson. Deze twee economen verklaren de verschillen tussen rijk en arm door de aanwezigheid van instituties. Die verklaring toetsen de auteurs van het boek op België.
Inclusieve instituties
‘Kunnen we de rijkdom van het huidige België terugbrengen tot historische institutionele ontwikkelingen? Zoals we zullen zien, is de institutiehypothese bijzonder krachtig en veelzijdig’, schrijven de auteurs. Er is sprake van ‘inclusieve instituties als het een ‘politiek systeem is dat niemand uitsluit of uitbuit, evenals van een economie die eigendom en investeringen beschermt, die innovatie bevordert en kansen aan allen biedt’.
Daartegenover staan ‘extractieve instituties’, die innovatie, competitie of gelijke kansen belemmeren of onmogelijk maken. Inclusieve instituties zorgen op termijn voor welvaart, extractieve instituties voor armoede. Deze laatste instituties kunne grote rijkdom scheppen, maar zijn gedoemd ineen te storten, oordelen de economen van Degroof Petercam. Daarentegen zorgen inclusieve instituties voor ‘creatieve destructie’ en dus voor innovatie.
Belgische Opstand als voedingsbodem van inclusiviteit
België is in het oordeel van de auteurs van het boek zonder enige twijfel een land dat zijn welvaart en succes heeft gebouwd op inclusiviteit. Zo kwam de industriële revolutie in België echt op gang in de Franse en de Nederlandse tijd. Willem I van Oranje speelde daarin een belangrijke rol met zijn industriebeleid. Maar daar kleefden veel extractieve kanten aan, zoals politieke repressie, die uiteindelijk bijdroegen aan de Belgische Opstand en de onafhankelijkheid van 1830, die werd aangevoerd door katholieken en liberalen die elkaar hadden gevonden in hun strijd voor vrijheid.
Zij schiepen een samenleving met burgerlijke vrijheden, een parlement als vertegenwoordiging van de natie en rechtbanken die onafhankelijk waren. De scheiding der machten was een nieuwe mijlpaal voor politieke inclusiviteit.
Anno 2019 staat het vraagstuk van inclusieve en extractieve instituties weer hoog op de agenda, omdat China als voorbeeld van een extractief institutioneel gedreven land zo succesvol is. Daron Acemoğlu en James Robinson geloven niet dat dat op de lange termijn houdbaar is. Inclusieve instituties zijn voorwaardelijk voor duurzame welvaart.
Cliëntèlisme in België
Daarbij ziet Degroof Petercam wel uitdagingen in het hedendaagse België, zoals duidelijk wordt bij de begrotingstekorten die men met symptoombestrijding probeert te keren. ‘Het probleem is namelijk het bestaan van een vorm van cliëntèlisme bij de overheid. Het collectieve belang wordt daardoor ondergeschikt gemaakt aan individuele belangen’, aldus de auteurs van Degroof Petercam in het boek.
In het boek, dat hier te downloaden is, komen de fundamenten van de Belgische rijkdom, het globaliseringsvraagstuk en de actuele verwachtingen voor de wereldhandel, de vele gedaantes van geld en de verschillende rollen die geld kan spelen en de uitdagingen waarmee Europa en de eurozone worden geconfronteerd aan bod.