Emigratie staat weer op de agenda bij zeer vermogenden in Nederland. Niet zozeer het feit dat ze meer belasting moeten betalen spoort hen aan tot plannen maken voor een leven elders. Nijpender is volgens vermogensbeheerders de verslechtering van het ondernemersklimaat in Nederland.
Dat blijkt uit gesprekken met vermogensbeheerders en experts. Van een grote golf is geen sprake, zeggen ze, maar een verder verslechterend politiek klimaat zou die wel kunnen veroorzaken. Met het risico dat de belastingopbrengsten van Nederland uiteindelijk omlaag gaan, met alle gevolgen van dien. ‘Het kan niet eeuwig zo doorgaan.’
Het gaat om anekdotisch bewijs. Het CBS maakt voor haar emigratiecijfers geen onderverdeling naar vermogen, en de hoeveelheid emigrerende klanten per vermogensbeheerder is niet van die orde van grootte dat het statistisch significant te noemen is.
Toch is het volgens vermogensbeheerders en fiscalisten ‘ontegenzeggenlijk waar’ dat emigreren hoger op de agenda staat dan voorheen, bij zeer vermogende Nederlanders. Eigenaar Hans Wilton van Wilton Family Office zegt dat ‘een enkeling gaat maar er vooral veel over wordt gepraat’. Cio Han Dieperink stelt dat elke adviseur van Auréus wel vijf klanten weet waarbij emigratie onderwerp van gesprek is. Ook multi family office Clavis en accountancy- en adviesorganisatie EY stellen dat emigratie weer ‘meer in beeld’ is, hoewel belastingadviseur Jonathan van Oostenbrugge van EY ervaart dat klanten vooral in de ‘onderzoekende fase’ zijn en oprichter Michiel Dill van Clavis onder eigen klanten geen intensivering ziet van emigraties.
Los van de ervaring met hun eigen klanten, signaleren Wilton en Clavis ook dat fiscalisten voor het eerst in jaren weer bijeenkomsten organiseren over emigreren. Wilton denkt even terug aan het einde van de jaren negentig, toen tientallen klanten naar België vertrokken.
Meer belasting betalen
Volgens de bronnen is de belasting voor de zeer vermogenden in Nederland de afgelopen jaren flink omhoog gegaan. En hebben veel andere landen op dit moment een fiscaal vriendelijker landschap. Vermogende Nederlanders zouden vooral kijken naar België, Spanje, Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk en Dubai.
‘Waar mensen echt hun buik van vol hebben, is het gevoel van framing’
Hans Wilton, Wilton Family Office
Het verschil in belastingregime is niet het voornaamste onderwerp van gesprek als het gaat om de motieven om de koffers te pakken. Zoals Van Oostenbrugge van EY het omschrijft: over het algemeen is dit soort mensen zo rijk, dat het fiscale landschap vaak niet de doorslag geeft.
Wat belangrijker is, is de verslechtering van het ondernemersklimaat in Nederland en de framing van vermogenden. Zeer vermogenden worden afgeschilderd als profiteurs of als “kip die geplukt moet worden”. Daarnaast brengt de voortdurende wijziging van fiscale plannen en regels rondom Box 1, 2 en 3 veel onzekerheid met zich mee. Vermogenden denken aan weggaan omdat de regels niet stabiel zijn en steeds veranderen, zeggen alle vier de bronnen.
Framing: wandelende pinmachine
‘Waar mensen echt hun buik van vol hebben’, zegt Hans Wilton, zijn twee dingen. ‘Ten eerste: het gevoel van framing. Ik heb geen énkele klant die zegt geen belasting te willen betalen. Dat is niet het thema. Wat ik wel proef, is dat mensen hun hele leven hard hebben gewerkt, werknemers in dienst hebben gehad, hun bedrijf hebben verkocht en in al die fasen flink belasting hebben betaald, maar vervolgens tóch als melaatse worden behandeld.’
‘Ik heb niet de illusie dat ze een bedankbriefje krijgen van de Belastingdienst, maar ondanks al die bedragen, altijd netjes alles regelen, worden zeer vermogenden als een wandelende pinmachine gezien. Wat je dan krijgt, is dat er ongenoegen ontstaat. Dat voedt de gedachte: is dit nog wel mijn klimaat? Het klimaat waar ik als ondernemer wil acteren, of als ondernemer die zijn winkel heeft verkocht.’
‘Op een gegeven moment gaan de opbrengsten omlaag, als je méér belasting heft. Dit kan niet eeuwig zo doorgaan’
Han Dieperink, Cio bij Auréus
Han Dieperink van Auréus en Michiel Dill noemen vergelijkbare argumenten. Dill spreekt eveneens van de vermogende belastingbetaler die zich de pinautomaat voelt van de maatschappij en Dieperink rekent voor hoe vaak en hoeveel belasting deze doelgroep moet betalen en dat een vermogende het soms ‘ook wel een keer genoeg’ vindt.
‘Dan kan emigratie in beeld komen. Zeker niet uit een wens om de fiscus te ontvluchten, maar wel vanwege de onzekerheid over de toekomst. En vanwege een gebrek aan waardering. Een ondernemer wordt steeds vaker gezien als een soort crimineel omdat er geld op zijn rekening staat. Dat drijft mensen weg.’
Risico op eindigende samenleving
Als de samenleving en de wetgever de vermogende daadwerkelijk de grens over duwen, werpt dat een risico op, zeggen zowel Dieperink van Auréus als Dill van Clavis. De zorg van Dill is dat de combinatie van fiscale maatregelen en maatschappelijke polarisatie op de lange termijn tot een lagere, in plaats van een hogere belastingbate zal leiden.
Ook Dieperink zegt dat de opbrengsten uiteindelijk omlaag gaan voor Nederland. ‘Als de groep aan de bovenkant steeds kleiner wordt, moet de belasting nog verder omhoog tot je op het punt komt van 100 procent belasting heffen en nul binnenkrijgen. Op een gegeven moment gaan de opbrengsten dus omlaag, als je méér belasting heft. Dat zie je in Nederland gebeuren, uiteindelijk eindigt dan een samenleving. Dit kan niet eeuwig zo doorgaan.’
Wat Dill betreft spant Nederland zich onvoldoende goed in om Nederlands vermogen in eigen land te houden. ‘Nederland heeft er baat bij dat de vermogenden hier blijven, want dan is de belastinggrondslag zo groot mogelijk.’
Welkom in andere landen
De vraag is of het gras bij de buren uiteindelijk groener is. Op het moment dat een klant het emigratie-vraagstuk aankaart bij Hans Wilton, gaat zijn waarschuwende vinger al snel omhoog. ‘Het is geen “easy road”, en vergeet niet dat de positie van een land ten opzichte van vermogende buitenlanders altijd kan veranderen’, waarschuwt hij zijn klant dan. ‘De Belgische overheid heeft óók een groot begrotingstekort en in Spanje worden ook plannen gemaakt om de eigen mensen beter te beschermen tegen het woningtekort. Het is niet zo dat daar waar je heen gaat, de tijd stil zal staan. En daarbij: je moet ook écht emigreren, want de fiscus houdt álles scherp in de gaten.’
Dieperink van Auréus ziet de balans nog wel duidelijk richting het buitenland gaan: ‘Andere landen in Europa doen er veel aan om vermogende particulieren binnen te halen. In Portugal is de economie na de crisis weer als een tierelier gaan draaien, niet in de laatste plaats omdat je daar na je pensioen voor tien jaar geen belasting hoefde te betalen. En in Dubai en Singapore betaal je niks.’
EY signaleert over de hele wereld wel een trend van een versobering van regelingen voor expats en vermogende particulieren. Belastingadviseur Van Oostenbrugge: ‘Bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk en Portugal. In Italië kun je nog steeds wel je belasting afkopen, maar de prijs daarvan is verhoogd van 1 naar 2 ton. Onder druk van regeringen wordt het minder aantrekkelijk gemaakt om te emigreren.’