Voormalig Belgisch premier Yves Leterme noemt de Europese besluitvorming rond de door verhoogde NAVO-uitgavennorm ‘irrationeel’. Hij kijkt met grote ogen naar de manier waarop het Trump-voorstel ‘kritiekloos’ aanvaard wordt, zo zei hij woensdag op de Portfolio Day van Investment Officer in Brussel.
De oud-premier, die vandaag vooral aan de slag is als adviseur voor Chinese bedrijven, gaf als keynote speaker zijn visie op de rol van Europa in de wereld. Een van de gevaren voor Europa, zo argumenteerde hij, is de opkomst van voortvarende irrationele beslissingen waarbij het nuchtere cijferwerk en de checks & balances van de parlementaire besluitvorming verwaarloosd wordt.
Het recentste voorbeeld is volgens hem de forse verhoging van de defensiebudgetten. ‘Ik heb geen politieke verantwoordelijkheid meer, dus ik mag mijn “gedacht” zeggen’, zei Leterme in Brussel. ‘We hebben de voorbije weken een voorbeeld gezien van collectieve irrationaliteit, aangedreven door de Trump-regering. Die irrationaliteit gaat ons in grote moeilijkheden brengen. Ik geef toe: er zijn economische kansen aan verbonden. Maar de manier waarop kritiekloos aanvaard wordt dat we 5 procent van onze welvaart aan defensie gaan spenderen… En dat niet een keer, maar jaar, na jaar.’
Trump en Rutte
De Amerikaanse president Donald Trump vindt dat de NAVO-landen geen 2 procent, maar 5 procent van hun bruto binnenlands product (bbp) aan defensie moeten spenderen. Mark Rutte, de secretaris-generaal van de NAVO, stemt daar grotendeels mee in en stelt een defensienorm in twee delen voor: 3,5 procent aan militaire middelen en 1,5 procent aan ondersteunende investeringen, zoals cybersecurity en infrastructuur.
‘Rusland kan binnen vijf jaar klaar zijn om militair geweld te gebruiken tegen de NAVO’, waarschuwt Rutte. De Nederlandse oud-premier pleit onder meer voor een verhoging van de lucht- en raketafweer met 400 procent. Een NAVO-top eind juni moet het nieuwe investeringsdoel definitief bekrachtigen.
‘Te weinig debat’
Leterme begrijpt dat Europa zich beter moeten bewapenen gezien de spanningen met Rusland, maar vindt de voorgestelde verhoging buiten proportie en stelt zich vragen bij bij het grote belang van jet fighters in de NAVO-plannen.
Maar wat de christendemocraat vooral zorgen baart, is het gebrek aan politiek debat over dat alles. ‘Het heeft toch zes à acht weken geduurd vooraleer iemand zich de vraag stelde: wat betekent dat, 5 procent van je welvaart jaarlijks aan de defensie besteden. Waartoe moet dat dienen? Zijn daar redenen voor?’
‘Ik ben geen defensie-expert. Ik zeg alleen dat de manier waarop de besluitvorming is opgezet – met medewerking van mijn goede vriend en ex-collega-premier Mark Rutte – een voorbeeld lijkt van hoe een westerse samenleving – een kind van de Verlichting – op dit moment haar toekomst op een zeer irrationele manier aan het beslissen is. Het is een illustratie van de machteloosheid – tot op bepaalde hoogte – van Europa in het domein van defensie en geopolitiek.’
België
Leterme ziet niet hoe de Belgische staat de defensienorm van 5 procent kan betalen. Het Belgische bbp is ruim 600 miljard euro. De federale regering besliste onlangs om het jaarlijkse defensiebudget op 2 procent van het bbp te brengen, dus een slordige 12 miljard euro. Een stapsgewijze verhoging naar 5 procent betekent over enkele jaren nog eens 18 miljard euro extra, tot in totaal 30 miljard euro per jaar.
Leterme: ‘Ik ben natuurlijk niet van de rapste, maar het lijkt me quasi onmogelijk om dat budgettair-technisch op een correcte manier te doen.’