Door zaken handig te regelen, kun je veel geld besparen. Ontmoet in dit feuilleton de familie Pietersen en leer van wat zij tegenkomt.
‘Would you know my name? If I saw you in heaven’, schalt het door de zaal van crematorium Daelwijck in Utrecht. ‘Will it be the same? If I saw you in heaven’, zingt Eric Clapton.
Marja Pietersen zit op de eerste rij. Haar ogen zijn rood en dik. Nog maar 62 jaar was hij en aan het hardlopen op het strand. Een hartaanval en pats boem, dood was Bart.
Terwijl de genodigden de zaal schoorvoetend verlaten, blijven Marja (60), haar zoon Max (40) en zijn echtgenote Lieve (36) en hun dochter Emma (7) nog even zitten. Wat was Bart dol op zijn kleindochter Emma, denkt Marja en snikt.
Max slaat een arm om haar heen. ‘Zullen we maar gaan, mam?’ vraagt hij. ‘De mensen wachten.’
De volgende ochtend gaat de wekker al vroeg. Marja en Max hebben om 9 uur een afspraak bij de notaris. ‘J.J.M. Beenhouwer’ staat er in gouden letters op de gevel.
‘Goedemorgen’, zegt hij ingetogen als hij zelf de deur opendoet. Beenhouwer is een notaris ten voeten uit. Alles is een beetje grijs en vormelijk aan hem. De koffie wordt in notariskantoor Beenhouwer nog klassiek gezet, met bijbehorend koekje in cellofaan. Beenhouwer slaat zijn dossier open, een zegelring aan zijn linkerwijsvinger.
Vruchtgebruiktestament
‘Bart had een effectenrekening met een waarde van 1 miljoen euro. Volgens het testament krijgt Max het blooteigendom over de rekening, maar Marja het vruchtgebruik. Dat betekent dat jij, Max, de eigenaar bent van het vermogen, maar het nog niet krijgt omdat jij, Marja, tot je dood de rente en dividendinkomsten, de vruchten, uit dit vermogen krijgt.’
Als iemand overlijdt zonder testament, dan bepaalt de wet wie de erfgenamen zijn en wat zij erven, legt Beenhouwer uit. De partner en de kinderen krijgen ieder een gelijk deel.
‘Als vader overlijdt, dan betaalt moeder erfbelasting over haar deel, dat wil zeggen boven de eerste vrijgestelde 633.014 euro, en de kinderen over hun deel boven de 20.047 euro. Overlijdt moeder vervolgens ook, dan moet er opnieuw erfbelasting worden betaald over het geld dat zij eerder van vader heeft geërfd, maar nu door de kinderen.’
Beenhouwer neemt een slokje van zijn dampende koffie en vervolgt: ‘Let op: als er sprake is van een goed nabestaandenpensioen, zoals in jouw geval, Marja, dan is vrijstelling voor de erfbelasting lager. Is de erfenis hoger dan moeders vrijstelling, heeft ze genoeg eigen vermogen of is de verwachting dat zij vader niet heel lang zal overleven, dan kan het gunstig zijn alles direct aan de kinderen na te laten, maar moeder wel het vruchtgebruik over de erfenis te geven.
Gevolgen voor beleggingsbeleid
Dat is wat Bart heeft gedaan. Bart heeft dit ook gedaan omdat door dit testament de waardestijging van het effectendepot onbelast bij zijn zoon terechtkomt als zijn vrouw overlijdt. Het is verstandig aan de beleggingsadviseur van Bart te vertellen wat dit betekent voor het beleggingsbeleid.’
Marja en Bart hebben dit eerder besproken en vervolgens een testament opgesteld waarin het vruchtgebruik is vastgelegd. Toen Bart zijn goedlopende kledingzaak in Deventer had verkocht, was hij met dat geld gaan beleggen. Niet risicovol, maar wel fanatiek.
Wel twee keer maand klopte hij de slotstanden op zijn spreadsheet in. Marja, dochter van een dealer in Japanse auto’s, had bij het overlijden van haar ouders een flinke erfenis gekregen. Het zou dus zonde zijn geld aan elkaar na te laten, zo hadden ze geconcludeerd.
Binnen een uur staan Marja en Max weer buiten. Max heeft ervoor gezorgd dat de afspraak met de bankadviseur goed aansluit. Ze lopen door het centrum van Deventer naar het bankfiliaal. Als ze binnenkomen, staat Fred Scheinemaker ze al op te wachten. Steun en toeverlaat van Bart. Samen zijn ze door de pieken en dalen van de financiële markten getrokken.
Ze zaten allebei bij de Ronde Tafel van Deventer en kenden elkaar goed, dus konden ze snel bijsturen indien nodig. Fred was bij de crematie, maar vraagt nog een keer hoe het met ze gaat als hij ze meeneemt naar de spreekkamer. De koffie komt uit de automaat. Fred zegt over Bart niets dan goeds, voordat hij ter zake komt.
‘Als vruchtgebruiker heb jij, Marja, in principe recht op de vruchten van het vermogen, dat wil zeggen het dividend en de rente’, zegt Fred. ‘Deze kunnen op een rekening op jouw naam gestort worden. Als je dat wenst kan je kiezen voor een beleggingsbeleid dat gericht is op het genereren van inkomen uit het vermogen.’
Erfbelasting
‘Maar,’ voegt hij eraan toe, ‘de inkomsten die Marja ontvangt, zorgen ervoor dat haar vermogen toeneemt. Als Max dit dan erft, moet hij hierover erfbelasting betalen.’
Fred legt uit dat het echter ook mogelijk is om de vruchten te beperken en bijvoorbeeld een beleggingsbeleid te voeren dat gericht is op vermogensgroei. Je kunt bijvoorbeeld in fondsen beleggen die geen rente of dividend uitkeren, maar dit herbeleggen.
Fred geeft een rekenvoorbeeld: ‘Stel dat er de komende tien jaar 4 procent nettorendement wordt behaald dan zal er na tien jaar op de vruchtenrekening een bedrag staan van 480.244 euro. Als Marja zou komen te overlijden, dan moet jij, Max, over dit bedrag 92.039 euro aan erfbelasting betalen.’
Was er gekozen voor een belegging zonder uitkeringen waarbij er geen vruchten zijn maar alleen waardegroei, dan had Max dit dus 92.039 euro bespaard.
Groei
Marja en Max hebben de keuze snel gemaakt. Ze kiezen voor een beleggingsbeleid dat gericht is op groei en niet op vruchten.
‘In jullie geval ligt dit voor de hand’, zegt Fred, ‘maar dat is niet altijd zo hoor! Soms ligt het aanzienlijk gecompliceerder. Als er bijvoorbeeld sprake is van een tweede huwelijk en de blooteigenaar een stiefkind is van de vruchtgebruiker en de moeder bijvoorbeeld ook nog een eigen dochter heeft.
Dan kan het zijn dat de moeder juist zo veel mogelijk vruchten wil plukken, om die vervolgens aan haar eigen dochter te kunnen nalaten. Maar gelukkig is het in jullie geval lekker simpel.’
Ja, fijn, denk Marja: het is lekker simpel bij ons. Ze glimlacht gemaakt, maar zegt niks.
Dit artikel is tot stand gekomen met medewerking van Hanneke Kroonenberg, structureerder bij het kenniscentrum van Van Lanschot Bankiers.
Bovenstaand feuilleton is gepubliceerd in het Fondsnieuws-magazine van april.