Het gebruik van blockchain — de technologie achter de bitcoin — maakt processen efficiënter en transparanter. De mogelijkheden voor toepassing in de financiële sector zijn legio, maar staan veelal nog in de kinderschoenen.
De implicaties van blockchaintoepassingen zijn diepgaand in de financiële sector, waar vertrouwen altijd gebaseerd is geweest op juridische contracten. Met blockchain wordt vertrouwen tussen belanghebbende partijen juist gecreëerd doordat ze in elkaars database kunnen kijken.
Blockchain werkt volgens een gedeeld gedigitaliseerd grootboek, waar transacties tussen betrokken partijen rechtstreeks geschieden, zonder tussenkomst van intermediairs. Nadat consensus over de data is bereikt wordt de transactie een vaststaand feit. Gegevens worden vervolgens ter beveiliging cryptografisch versleuteld en opgeslagen in een gedecentraliseerde databank.
Iedere gebruiker heeft identieke informatie waardoor ontvangen bedragen bijvoorbeeld niet gereconcilieerd hoeven te worden met openstaande posten. Dat verhoogt de efficiëntie. De koper kan bovendien in de digitale databank zien dat de verkoper zijn product daadwerkelijk in eigendom heeft, zodat er na de transactie geen twijfel ontstaat over de overdracht.
Op maat toepassingen mogelijk
Blockchain is op een breed front inzetbaar in de financiële sector. In de pensioensector kan blockchain de administratie flexibiliseren en op maat gemaakte pensioenoplossingen beter faciliteren. In de grondstoffenmarkt kan blockchain helpen om de juiste oorsprong te traceren, waardoor de handel in bloeddiamanten, witwaspraktijken en terrorismefinanciering wordt tegengegaan. In de bankwereld hebben in het zogenoemde R3-consortium meer dan 70 van ’s werelds grootbanken de krachten gebundeld om een decentraal opgeslagen en gedistribueerd grootboek, speciaal voor banken, te creëren.
Marc Younes van BNP Paribas Securities Services bouwt al vier jaar aan nieuwe businessmodellen in zijn Innovation & Digital Lab in Parijs. Daar onderzocht hij hoe het interne betalingssysteem met inzet van blockchain beter kan worden beheerd. ‘Bij internationale overboekingen moeten wij vertrouwen op ons netwerk van buitenlandse correspondentbanken. Een op blockchaintechnologie gestoeld systeem verkort de procestijd van een paar dagen naar minder dan een uur.’
Younes heeft binnen BNP Securities Services al meer blockchaininitiatieven gelanceerd, waaronder het efficiënter maken van de fondsendistributie en het gestroomlijnder distribueren van corporate actions en corresponderende informatie voor klanten wereldwijd. Hij heeft veel geleerd van de testfases in verschillende gebieden, maar constateert dat blockchaintechnologie in de financiële sector toch nog in de kinderschoenen staat. De belangrijkste beperkingen zijn vooral gerelateerd aan de technologie zelf, aldus Younes. Er zijn meerdere protocollen en netwerken, zowel publiek als privaat, die niet goed genoeg op elkaar aansluiten.
‘Vooral geschikt voor handelsfinanciering’
Hoofd innovatie ING Wholesale Banking, Ivar Wiersma, beaamt de mogelijkheden en uitdagingen van blockchain. ‘Blockchain leent zich bij uitstek voor handelsfinanciering, waar processen erg papiergedreven zijn met veel betrokken partijen; kopers en verkopers, financiers, tussenhandelaren, vervoerders en controleurs, waar documenten steeds van hand tot hand gaan.’
ING heeft recent de eerste commodity-transactie via een blockchain voltooid, waarbij de voortgang van een lading sojabonen realtime kon worden gevolgd. De snelheid van documentenafhandeling werd vervijfvoudigd. Wiersma: ‘We dupliceerden op de achtergrond nog wel alles op papieren basis, want in geval van een dispuut kun je niet naar de rechtbank stappen met een uitgeprint smart contract. Op juridisch gebied liggen dus nog veel uitdagingen.’ Net als op het gebied van schaalbaarheid en privacy, vervolgt hij. ‘Om nieuwe technologie zijn weg te laten vinden, moet er genoeg adoptie zijn om er als collectief baat bij te hebben. Als je de enige bent met een telefoon, kun je niemand bellen.’
Om voldoende transactiecapaciteit- en snelheid te bewerkstelligen, maar ook de privacy te borgen, ontwikkelde ING een algoritme waarmee een hypotheekaanvrager kan bewijzen dat zijn salaris binnen een bepaald bereik ligt, zonder het exacte cijfer te onthullen, legt Wiersma uit. ING heeft het algoritme toegankelijk gemaakt voor externe partijen. ‘Zonder samenwerking en het delen van kennis is blockchain gedoemd te falen.’
Uitdaging: Ontbreken contant geld
Custodian bank Northern Trust introduceerde begin vorig jaar blockchain in de private-equitymarkt. Volgens Justin Chapman, hoofd Innovatie bij Northern Trust, ontbreekt het niet-beursgenoteerde aandelen aan een transparante marktplaats en dus aan connectiviteit. ‘Alle documentatie wordt door betrokken partijen, zoals juridisch adviseurs, fondsuitgevers en -beheerders handmatig doorgegeven. In zo’n omgeving wordt met blockchain de transparantie en efficiëntie enorm vergroot.’
Doordat activa realtime worden overgeboekt — in plaats van de gebruikelijke twee dagen settlement bij transacties — wordt tevens risico verkleind, vervolgt Chapman. ‘De tijd waarin iets mis kan gaan of waarin prijzen kunnen fluctueren wordt sterk verminderd, waardoor blockchaintechnologie voor risicoreductie zorgt.’
De grootste uitdaging ligt volgens hem in het ontbreken van contant geld in de blockchain. ‘Op dit moment kunnen alleen gesecuritiseerde producten in de blockchain worden geplaatst. Cash is in zijn huidige vorm afhankelijk van een extern overboekingsysteem. Dat deel van een transactie moet daarom separaat in de blockchain gespiegeld worden; niet onveranderlijk en van minder vertrouwelijk niveau.’
Chapman constateert naar tevredenheid dat verschillende monetaire autoriteiten naar mogelijkheden zoeken om contant geld in een onveranderlijk, digitaal kasregister te plaatsen. ‘Dat zou een grote stap vooruit zijn in de blockchainontwikkeling voor financiële markten.’
In die ontwikkeling zijn vele ogen gericht op een nieuw blockchainplatform voor orderverwerking van de Australische aandelenbeurs, dat in 2021 gepland staat om live te gaan. De geïnterviewden zijn het erover eens dat dit een grote testcase zal zijn, die tegelijkertijd aantoont dat grootschalige adoptie van een blockchaininfrastructuur in de financiële sector nog wel even op zich laat wachten.
Dit artikel staat in het Fondsnieuws-magazine dat op 21 maart verschijnt.