Door het afbrokkelen van de Pax Americana neemt de kans toe op een internationale crisis met catastrofale gevolgen. ‘De wereld kent momenteel veel risico’s waartegen het lastig wapenen is’, aldus risico-expert Ian Bremmer.
Door het afbrokkelen van de Pax Americana is de wereld een onzekerdere plek geworden met een hogere geopolitieke volatiliteit, zegt Ian Bremmer in een interview met Fondsnieuws. De fundamenten van de Amerikaanse werelddominantie — militaire allianties, handel en het promoten van westerse normen en waarden — brokkelen in hoog tempo af.
Voor bescherming van de grenzen hoeft Europa niet meer te rekenen op de bondgenoot aan de andere kant van de Atlantische Oceaan en de Verenigde Staten hebben zich zowel uit het vrijhandelsverdrag TPP als het klimaatakkoord van Parijs teruggetrokken.
China en Rusland willen wel, maar zijn niet bereid om in het machtsvacuüm te stappen, dat ontstaat doordat de leider van de vrije wereld zich terugtrekt. Veel, maar niet alles zal verkruimelen, verwacht Bremmer. ‘Veel landen willen zich houden aan de afspraken die in Parijs zijn gemaakt.’
Bremmers Eurasia Group adviseert banken, institutionele beleggers en multinationals over (geo)politieke risico’s. Bremmer is er president en oprichter. Zijn tweets over Donald Trump — veelal kritisch, soms lovend — hebben voldoende impact om door de Amerikaanse president als nepnieuws te worden afgedaan.
Aan het eind van het jaar benoemt Eurasia traditioneel de grootste geopolitieke risico’s voor de komende twaalf maanden. Een voorspelling voor 2017 die is uitgekomen, is dat het een belangrijk jaar zou worden voor Noord-Korea. Het land ontwikkelt steeds geavanceerdere conventionele en nucleaire wapens met een groter bereik en voert cyberaanvallen uit.
Bremmer zegt dat met de komst van Trump op het politieke wereldtoneel de kans op een confrontatie in de komende jaren zowel is gestegen als gedaald. ‘Trump is best bereid te praten met Kim Jong-Un, want hij geeft niet zoveel om mensenrechten en kan dan de credits opeisen voor een diplomatieke doorbraak. De grote zorg is dat het tot een confrontatie komt, want dan sterven er heel veel mensen. Wij hebben weinig zicht op wat zich afspeelt in Noord-Korea, en weten niet hoelang Kim Jong-Un zich kan beheersen.’
Ondanks dat het bij tijd en wijle flink schuurde tussen de Verenigde Staten en Noord-Korea en met angst en beven werd uitgekeken naar de Franse presidentverkiezingen en in mindere mate ook die in Nederland heeft een grote crisis zich niet aangediend in het afgelopen jaar. De angstgraadmeter VIX kende daardoor een van de rustigste jaren uit zijn geschiedenis.
Doordat de wereld zijn politieagent kwijtraakt, neemt in 2018 echter de kans toe dat een politiek incident kan uitgroeien tot een internationale crisis, zegt Bremmer. Als mogelijke lonten in het kruitvat noemt hij Noord-Korea, Iran, terrorisme of cyberaanvallen op kritische infrastructuur. ‘Geen regering weet precies hoe zij moet reageren op zo’n aanval,’ zegt Bremer in het telefonisch interview.
De wereld kent momenteel bovendien veel risico’s waartegen het lastig wapenen is. Het zijn andere risico’s dan bijvoorbeeld brexit of een harde landing van China, waarmee de markten zich doorgaans wel raad weten. In het geval van brexit was de datum van het referendum bekend en kon een economische inschatting worden gemaakt van de gevolgen van een vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie.
En als de economisch groei tegenvalt in China zijn de gevolgen ook in een spreadsheet te vangen. Maar hoe moet een belegger omgaan met een 10% kans op een oorlog met Noord-Korea, die elk moment kan uitbreken?
‘Markten zijn blind voor zulke risico’s. Een catastrofale en onverwachte crisis is het grootste gevaar van de huidige geopolitieke recessie’, zegt Bremmer.
Het ziet er volgend jaar goed uit voor de wereldeconomie tenzij iemand iets doms doet, kopte Bloomberg onlangs. Bremmer ziet Trump de meeste kans maken om het feestje te bederven, bijvoorbeeld door vrijhandelsovereenkomst Nafta de nek om te draaien. Hij deelt de zorgen van beleggers niet dat Washington de groei van de Amerikaanse economie zal fnuiken, waardoor het wereldwijde momentum afneemt.
Machtsverschuiving
De verschuiving van economische macht van west naar oost, ‘easternisation’, wordt door sommige economen als scharnierpunt in de geschiedenis gezien. Bremmer noemt China en niet de VS de machtigste speler in de mondiale economie. Van een soepele overdracht van de macht zal geen sprake zijn, zo waarschuwt hij.
Het Chinese protectionistische staatskapitalisme heeft niet veel op met globalisatie of het vrije marktmechanisme. ‘Het zal leiden tot een gefragmenteerde wereldeconomie waarin landen onderling akkoorden met elkaar sluiten, zoals de Verenigde Staten nu willen met landen met wie het een tekort op de handelsbalans heeft. De overgang zal bol staan van de lokale conflicten.’
Het Chinese politieke en economische model is beter toegerust voor de moderne wereld, en mogelijk langer houdbaar dan het Amerikaanse, dat na de Tweede Wereldoorlog leidend is geweest, denkt de politiek analist. ‘De Verenigde Staten mogen de grootste economie van de wereld zijn; China kan met zijn staatsbedrijven in zowel in binnen- en buitenland aan politieke invloed winnen. Daardoor kan het land de VS voorbijgaan als de grootste economie.’
Trump is in dat opzicht een godsgeschenk voor China, vervolgt Bremmer. Het is iedere natie voor zichzelf en ‘easternisation’ geeft de Chinese president Xi Jinping de kans om de ambities te verwezenlijken om van het land een supermacht te maken.
Xi had het tijdens het voor hem succesvolle partijcongres in oktober dan ook over een ‘historisch moment in de Chinese ontwikkeling’ en een ‘nieuw tijdperk’ waarin China de wereld leidt. ‘Niet voor niets is het land in maart dit jaar toegetreden tot het TPP-vrijhandelsakkoord, twee maanden nadat de Verenigde Staten het pact hadden verlaten’, zegt Bremmer.
Hoewel Trump met alle egards in Peking is ontvangen tijdens zijn recente reis door Azië, verwacht de politicoloog dat in de nabije toekomst de Amerikaans-Chinese relatie zal verslechteren.
Een handelsoorlog acht hij onwaarschijnlijk, maar Xi zal niet veel willen veranderen aan de in de ogen van Trump oneerlijke handelsrelatie. ‘Dat gevaar bestond in aanloop naar het partijcongres in Peking in oktober. Xi Jinping heeft zijn macht echter geconsolideerd. Hij kan een strategischer spel gaan spelen met de Amerikanen.’
Dit artikel staat in het Fondsnieuws investment-outlook-magazine dat op woensdag 13 december verschijnt.