Het toezicht op de vermogensbeheerindustrie moet aangescherpt worden. De sector is de laatste jaren zo gegroeid dat een risico voor het financiële systeem is ontstaan.
Dat schrijft het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in een voorpublicatie van een hoofdstuk uit het Global Financial Stability Report (GFSR), de halfjaarlijkse doorlichting van het mondiale financiële systeem.
Het IMF stelt onder meer voor om het voor beleggers lastiger te maken om uit beleggingsfondsen te stappen.
Geen hefboom
Het IMF kijkt vooral naar simpele beleggingsfondsen en indextrackers (ETFs), vehikels waarin beleggers net zo gemakkelijk in en uit kunnen stappen als aandelen. Dit zijn geen producten met grote hefbomen. Het risico is dan ook niet dat beleggers grote verliezen lopen, maar dat ze gezamenlijk onderliggende markten kunnen destabiliseren.
De fondsenindustrie is sinds 2008 snel gegroeid en beheert nu 76.000 miljard dollar, evenveel als het mondiale bruto binnenlands product. Via de fondsen hebben beleggers ongeveer 40 procent van alle vermogenstitels in handen. Beleggingsfondsen spelen daardoor een grote rol bij de prijsvorming van effecten, vooral in de minder liquide markten zoals die voor ‘junkbonds’ en staats- en bedrijfsleningen uit opkomende economieën. Die markten zijn populair omdat gangbare beleggingen in ontwikkelde markten momenteel weinig opleveren.
Door en masse in of uit beleggingsfondsen te stappen, kunnen beleggers een markt opstuwen, maar ook weer ineen laten zakken, benadrukt het IMF. Daar komt nog bij dat de managers van beleggingsfondsen steeds meer oog voor elkaar krijgen. Het loont om vergelijkbare strategieën te volgen, wat weer tot een ander soort kuddegedrag leidt.
Buffer verdwenen
IMF-econoom Gaston Gelos stelt dat het massaal in of uit een bepaalde markt stappen geen nieuw fenomeen is. Maar omdat de structuur van het mondiale financiële systeem sinds de kredietcrisis is veranderd, kan kuddegedrag nu voor veel meer onrust zorgen. Dat komt vooral doordat een belangrijke buffer is verdwenen: de banken. Die zorgden traditioneel voor liquiditeit in de markten, maar mogen nu niet meer voor eigen rekening handelen. Daardoor is de verhandelbaarheid van effecten afgenomen.
Daardoor kan een mismatch ontstaan tussen de claims en verplichtingen van een beleggingsfonds. Enerzijds kunnen beleggers op ieder gewenst moment uit een fonds stappen, maar op zijn beurt kan het fonds niet altijd even gemakkelijk zijn beleggingen van de hand doen. Een externe gebeurtenis, zoals een sneller dan verwachte serie renteverhogingen in de VS, kan tot een massale uitstroom leiden. Omdat een fondsmanager niet langer tijdelijk stukken bij banken kan parkeren, kan kan dat leiden tot een uitverkoop (‘firesale’).
Ido de Geus, hoofd Treasury bij pensioenuitvoerder PGGM, bevestigt het probleem. Door strengere kapitaalseisen zijn banken steeds minder bereid als ‘market maker’ op te treden. En aangezien niemand die rol van banken overneemt, wordt de liquiditeit in bepaalde beleggingsklassen steeds minder. ‘Door de nieuwe regels worden banken wellicht veiliger, maar niet noodzakelijkerwijs het gehele systeem.’
Irrationeel gedrag
De risico’s van opdrogende liquiditeit worden meer en meer bij de eindbeleggers neergelegd, met mogelijk nadelige consequenties. De Geus: ‘Een beleggingsfonds heeft een nauw beschreven doelstelling met een beperkt instrumentarium. In geval van stress hebben ze veel minder opties dan banken en zijn ze sneller gedwongen tot het geforceerd verkopen van obligaties en ander irrationeel gedrag.’
Het IMF pleit voor verscherpt toezicht. Zo zouden fondsaanbieders periodiek aan stresstests moeten worden onderworpen. Ook ziet Gelos graag maatregelen om beleggers te ontmoedigen om uit een fonds te stappen als ze zien dat anderen het doen.
Dat laatste vindt Hans Janssen Daalen, directeur van de belangenvereniging van de fondsenindustrie Dufas, een heel slecht idee. ‘Het succes van Europese beleggingsfondsen is juist te danken aan de bescherming die ze beleggers bieden’, stelt hij in een reactie. ‘Zij kunnen te allen tijde bij hun geld. Een hogere drempel om uit te stappen tast die rechtszekerheid aan.’
Copyright: Het Financieele Dagblad, 9 april 2015