De rookpluimen op het slagveld van greenwashing zijn nog niet eens opgetrokken, of er dient zich een nieuw hoofdpijndossier aan: de impact van kunstmatige intelligentie op marktpartijen en toezichthouders. Op dat vlak is de transparantie eenvoudig “nul”, zo blijkt uit het onderzoek van de Europese toezichthouder op de markten (Esma), Artificial Intelligence in EU Securities Markets.
Volgens de onderzoekers informeert niet meer dan 0,2 procent van alle Ucits-fondsen in de Europese Unie dat zij van kunstmatige intelligentie gebruik maken. Het zou er toe kunnen leiden dat professionele beleggingsinstellingen zeer behoedzaam zijn met het promoten van AI, vanwege de reputatierisico’s die er mee gemoeid zouden kunnen zijn.
Tot dusver is er ook nog weinig reden om je uitgebreid op AI te laten voorstaan: in de praktijk blijkt dat AI-gerelateerde fondsen klassieke beleggingsfondsen niet outperformen, zo komt uit het onderzoek naar voren. AI is net als alle andere marktspelers overgeleverd aan de ‘fundamentele onzekerheid van de financiële markten’. Daarom moet AI, net als ieder mens en product, ondergeschikt worden gemaakt aan een proces van regulering.
De praktijk laat volgens de kenners trouwens ook zien dat AI in combinatie met menselijke afstemming en/of toezicht het beste resultaat oplevert. Waar AI wel een zelfstandige rol kan spelen is bij het classificeren van data voor- en/of nabeurs. Dat geldt vooral voor ESG-analyse, maar in toenemende mate ook voor de mogelijkheden die AI biedt op het terrein van geautomatiseerde handel.
De Europese toezichthouder Esma concludeert in haar onderzoek dat één van de grootste risicofactoren bij het gebruiken van AI is de impact die het kan hebben op de performance-modellen en risicomanagement. Voorts voegt Esma eraan toe dat de zorgen die er bestaan over het gebruik van AI in algemene zin voor alle kwantitatieve modellen geldt. Maar belangrijker nog is dat de kenniskloof tussen intermediairs en kwantitatieve financiering steeds groter wordt.
In het onderzoek wordt gesteld dat de potentiële risico’s van het toenemende gebruik van AI is dat er op de beleggingsmarkten risico’s cq uitdagingen zijn op het terrein van uitlegbaarheid, concentratie en systeemrisico’s, een bias naar algoritmen, operationele risico’s en model risico’s.
Op systeemniveau waarschuwen de opstellers van het onderzoek vooral voor concentratierisico’s: door de ontwikkeling van AI kan toetreding tot deze markten steeds moeilijker worden en kan het zijn dat er steeds meer geoutsourced wordt naar slechts enkele asset managers met de benodigde resources van geld, technologie, infrastructuur en data.
Tegelijkertijd is een dergelijke concentratie op zijn beurt ook een risico voor de financiële sector als geheel, zoals de Europese toezichthouders (ESA) heeft vastgesteld in zijn Advice on Digital Finance (2022).