Het Openbaar Ministerie (OM) heeft na geknoei met vertrouwelijke informatie van advocaten het recht verspeeld om vermogensbeheerder Box Consultants te vervolgen. Dat geeft het OM vrijdag toe in een persbericht. Het OM staakt het strafrechtelijk onderzoek na fouten die mede het gevolg zijn van ‘onjuiste keuzes’ van de openbaar aanklager zelf, staat daarin.
Daarmee komt na tien jaar een definitief einde aan de zaak Castor, een strafrechtelijk onderzoek naar fraude bij vermogensbeheerder Box Consultants, die rijke, vooraanstaande families, onder wie leden van het Koninklijk Huis, tot zijn klanten rekent.
De Fiod werd op het spoor van Box gezet door een brief van de Amerikaanse belastingdienst IRS. Box werd daarin gekoppeld aan Madoff, de frauderende Amerikaanse superbelegger. Er zouden miljoenen zijn weggesluisd. Jaren later bleek die brief vals en afkomstig van een rancuneuze ex-medewerker.
Van alle verdenkingen is vrijwel niets heel gebleven en de zaak is nooit voor de rechter gebracht. Toch zal Castor de geschiedenis ingaan als veel meer dan een mislukte fraudezaak: de aanhoudende aanvaringen tussen advocaten en het OM hebben inmiddels een begin van een kentering veroorzaakt in de manier waarop er door opsporingsdiensten wordt omgesprongen met ‘geheimhoudersstukken’.
Inbreuk
Gaandeweg bleek namelijk dat ambtenaren van het OM en ook de Fiod doorlopend toegang hadden tot duizenden vertrouwelijke e-mails tussen advocatenkantoor Stibbe en zijn cliënt Box Consultants. Dat is een inbreuk op het verschoningsrecht, een rechtsbeginsel dat regelt dat cliënten met advocaten kunnen communiceren zonder te worden afgeluisterd door de overheid. Schending van dat recht is een misdrijf.
Het OM heeft heeft de zaak inmiddels geseponeerd, bleek vrijdag. ‘Het OM komt tot dit besluit doordat in deze zaak het verschoningsrecht is geschonden. Bij de omgang met verschoningsgerechtigde gegevens zijn fouten gemaakt’, staat in de verklaring. Eerder bleek al uit berichtgeving in het FD en NRC dat het hierbij gaat om meer dan drieduizend e-mails die advocaten van Stibbe na de inval in 2015 bij Box hebben gewisseld met hun cliënt.
Het is voor het eerst dat het OM volmondig toegeeft dat het in de zaak Castor uit de bocht is gevlogen. De fouten zijn volgens het OM een gevolg van ‘achteraf bezien onjuiste keuzes’, die het OM in verband met deze strafzaak heeft gemaakt. ‘Het OM betreurt de gang van zaken en erkent dat het verschoningsrecht in deze strafzaak onvoldoende is gerespecteerd. Het OM neemt dat zwaar op, omdat het recht om in vrijheid met een geheimhouder, zoals een advocaat, notaris of arts, te kunnen communiceren van groot belang is.’
De waarheid
Bij Box Consultants en bij advocatenkantoor Stibbe is ‘met instemming’ gereageerd op het besluit van het OM, laat betrokken strafpleiter Daan Doorenbos weten. ‘Het is volkomen terecht dat het OM deze conclusie trekt. Dit was onvermijdelijk. Voor onze cliënt eindigt hiermee eindelijk een lange en zware periode.’
De misstanden kwamen aan het licht omdat advocaten van Stibbe precies wilden weten wat het OM en de Fiod allemaal met hun vertrouwelijke e-mails hebben gedaan. Om daar een vinger achter te krijgen stapte Stibbe onder meer naar de civiele rechter.
Doorenbos: ‘We hebben er heel lang over moeten procederen, want de waarheid kwam maar moeizaam aan het licht.’ Maar uiteindelijk legde Stibbe binnen Castor een clandestiene werkwijze bloot waarbij officieren en opsporingsambtenaren zélf in beslag genomen e-mails van advocaten lezen om zo te beoordelen of ze gebruikt mogen worden voor strafrechtelijk onderzoek.
Een ontdekking die tot grote verontwaardiging heeft geleid binnen de advocatuur, omdat advocaten moeten kunnen vertrouwen dat het verschoningsrecht wordt gerespecteerd. Buiten dat deze werkwijze van het OM onrechtmatig is, komt die volgens Doorenbos ook neer op ‘de kat op het spek binden’, aangezien opsporingsambtenaren de geheime stukken mogelijk goed kunnen gebruiken voor hun onderzoek.
Pels Rijcken
Het strafrechtelijk onderzoek mag dan zijn gesloten, dat wil niet zeggen dat het OM nu van alles af is. Box en Stibbe willen de juridische kosten van deze langlopende zaak verhalen op de staat. ‘Over eventuele andere schadeclaims zullen wij op dit moment geen uitspraken doen.’
Verder kondigt Stibbe aan een aantal andere nog lopende civiele procedures tegen het OM door te zetten ‘in het belang van de bescherming van het verschoningsrecht.’ Stibbe richt zich daarbij op de definitieve beëindiging van ‘een algemene werkwijze van OM en opsporingsambtenaren’. De belangrijkste vragen die hier spelen zijn inmiddels aan de Hoge Raad voorgelegd.
Verder zet Stibbe ook tuchtzaken door tegen een accountant van de Fiod en tegen advocaten van Pels Rijcken, onder wie de landsadvocaat. Pels Rijcken trad in de nasleep van Castor op als adviseur en procesvertegenwoordiger van het OM. ‘Waar het OM zijn verantwoordelijkheid heeft genomen voor de begane schendingen, geldt dat nog niet voor een aantal individuele betrokkenen buiten het OM’, zegt Stibbe vrijdag.
Ondertussen zegt hoofdofficier Michiel Zwinkels namens het OM er ‘alles aan te doen om herhaling van de gemaakte fouten te voorkomen.’ Het OM is in gesprek met de advocatuur en de rechterlijke macht om de problemen op te lossen op een manier die ‘juridisch, technisch en praktisch houdbaar is’.
Copyright: Het Financieele Dagblad, 6 oktober 2023