Ontslagen bankmedewerkers komen moeilijker aan de bak dan lotgenoten in andere sectoren. Ze overschatten hun kansen, zegt oud-zakenbankier en coach Rutger Koopmans. ‘Ze denken bijna allemaal dat ze zo’n goed netwerk hebben en zo’n hoge gunfactor.’
Topbankier Rutger Koopmans (59) had zijn baan bij ING nog niet opgezegd, of de stroom aan uitnodigingen voor vipdiners, concerten en sportwedstrijden droogde op. Van de ene op de andere dag bestond hij niet meer in de ogen van veel belangrijke klanten en relaties. Zijn eerste pogingen tot ondernemerschap mislukten jammerlijk. Vele commissariaten waarnaar Koopmans solliciteerde gingen aan zijn neus voorbij.
Zijn levensmissie anno 2018, tien jaar later: een leger bankiers en andere goedbetaalde werknemers wakker schudden, hen coachen en klaarstomen voor de boze buitenwereld die wacht. Hij organiseert er workshops voor en heeft een leergang in voorbereiding die in het najaar van start gaat. Banken blijven krimpen, het personeel dat ze lozen komt steeds lastiger aan de bak; slechts een op de vier heeft binnen een jaar ander werk en minder dan 10 procent kan terug naar de sector, zo meldde deze krant onlangs op basis van UWV-cijfers.
De oud-zakenbankier en voormalig adviseur van Johan Cruijff schreef vorig jaar een openhartig, autobiografisch boek over het thema, Eigen baas genaamd. Over hoe ontnuchterend het was om vanuit een beschermde omgeving volledig teruggeworpen te worden op zichzelf, nadat hij de hiërarchische ladder van de bank zo succesvol had beklommen. Maar ook over hoe bevrijdend het was om in zijn woorden ‘naakt voor de spiegel te staan en je totaal kwetsbaar te voelen’. ‘Ik wens iedereen dezelfde realitycheck toe.’
Hoe is het mogelijk dat ex-bankmedewerkers steeds moeilijker aan de bak komen?
‘Het zijn er te veel, en ze zijn meestal te generalistisch. Er is een totale disruptie gaande in de sector, met de komst van fintechbedrijven als Adyen die hun kerntaken overnemen. De ex-bankiers komen met duizenden tegelijk op de markt, en ze denken bijna allemaal dat ze zo’n goed netwerk hebben en zo’n hoge gunfactor. Dat is de val waar je in trapt: denken dat je het allemaal aan jezelf te danken hebt.’
‘Nou, ik kan je vertellen: het meeste is verbonden aan je functie. Het is jouw gunfactor minus die van het bedrijf, en dan blijft er een stuk minder over. Ik had een gerespecteerde functie als hoofd mkb-krediet, net onder de raad van bestuur. Twee secretaressen, een hele hofhouding. Uitnodigingen voor het WK, voorste rang bij het Prinsengrachtconcert. En ik ben bij heel wat mensen uit het bakje gevallen. Ik dacht dat ik met mijn managementervaring de commissariaten voor het kiezen had. En ik ben wel veertig keer afgewezen.’
Een over het paard getilde beroepsgroep.
‘Ja, maar dat kun je ook zeggen van werknemers bij Shell, Philips en andere corporates. Er woedde lang een oorlog om talent, alles was geoorloofd. Iedereen deed eraan mee. De salarissen zijn te snel gestegen. We hadden bonussen, waar ikzelf niet gecharmeerd van was, maar ook premievrije pensioenen, hypotheekkortingen, goedkope verzekeringen, pensioen op je 57ste, het kon niet op.’
‘Daarmee hebben deze werkgevers hun mensen afgeleerd om zelf de regie te houden. Ze slijpen je scherpe kantjes eraf totdat je in het hokje past. In de jaren tachtig en negentig was overstappen tussen banken überhaupt spugen in het wijwater. Ik werd een tijd met de nek aangekeken toen ik van MeesPierson overstapte naar ING. Het was deloyaal. “Wij hebben je opgeleid, je bent van ons.” En als deze mensen dan opeens op hun 45ste naar buiten moeten, zijn ze kansloos. Tenzij ze zelf de regie pakken.’
Waar moeten al die ex-bankmedewerkers heen?
‘Ze moeten op zoek naar een nieuwe identiteit. Ik denk dat bankiers veel meer kunnen dan de buitenwereld hun toedicht, of dan ze zelf durven denken. Ze kunnen leraar worden in het onderwijs, ze kunnen zorgverlener worden. Het is idioot om te doen alsof omscholen op je 50ste te laat is. En ik verzet me tegen de suggestie dat bankiers voor dit soort beroepen de empathie zouden missen. Veel van hen vinden dienstverlenen gewoon het leukste wat er is.’
‘Maar dan moeten ze wel stoppen met het rekken van hun huidige situatie en eerlijk zijn tegenover zichzelf en hun gezin. Iedereen moet het beest in de ogen kijken. Relativeer jezelf. Van bank A naar B werkt niet meer. Je tilt dingen over hun houdbaarheidsdatum heen. Dat is niet reëel. Wat wil je? Welk talent schuilt er nog meer in je? Zeg het maar. Of hoor jij dan bij die 10 procent die wel terug kan naar de sector? En waarom overweeg je niet ondernemer te worden?’
Nemen de banken voldoende verantwoordelijkheid?
‘Een ding is zeker: de zorgplicht verschuift razendsnel naar de werknemer. De ene bank is verder dan de andere. Ik vind dat ING het keurig doet, door te zeggen waar het op staat. De grens is een keer bereikt. Laten we het daarover hebben met zijn allen. En laten we ervoor waken om de werknemer als slachtoffer te behandelen. Ze zijn ook zelf verantwoordelijk voor hun loopbaan. Ze moeten in actie komen, vandaar de workshop en de leergang.’
Een overstap naar het onderwijs betekent voor de meesten een inkomensval, misschien zelfs een halvering.
‘Mensen denken altijd dat geld of hypotheek de grootste barrière is. De vraag moet zijn: ben je gelukkig in je jasje of niet? Zo nee, doe het dan uit. Dan wonen we misschien ergens anders, maar zijn we wel gelukkiger. Als geld je grootste motivator is, zet het dan boven aan je lijstje. Maar het is veel erger om veel geld te verdienen en niet te weten wat je motivatie is, dan om weinig te verdienen en zeer gemotiveerd te zijn. Je wilt relevant zijn, nu en over drie jaar nog steeds.’
U vertrok uit eigen wil. U woont nog steeds in Amsterdam-Zuid en heeft uw buitenhuis in Zeeland aangehouden. Dat doen de meeste vertrekkers u niet na.
‘Toen ik stopte, was mijn jongste dochter pas 9. Ik verdien nu in een goed jaar een derde van mijn inkomen bij ING. Ik heb ontspaard, en ik krijg geen salaris. Ik stuur al tien jaar facturen, en soms worden die niet betaald. Vandaag verlies ik, morgen er weer tegenaan. Ik lig daar soms nog steeds wakker van, en ik weet niet wat ik in het vierde kwartaal ga verdienen.
Maar ik verdiende bij ING ook veel meer dan ik nodig had om gelukkig te zijn. Ik koop geen pakken meer, die heb ik ook niet nodig. We gaan minder met vakantie. Ik heb al tien jaar niet meer businessclass gevlogen, en dat interesseert me de rozen. Ik ben minder machtig dan ik was in mijn ING-baan, maar geniet meer vrijheid. De pieken zijn hoger, de dalen dieper. En ik zou voor geen goud ooit nog werknemer willen zijn. Dat veel relaties me opeens niet meer zagen staan, vond ik uiteindelijk vooral komisch: een bevestiging dat ik de juiste beslissing had genomen. Ik was gestopt met een rituele dans.’
Copyright: Het Financieele Dagblad, 20 augustus 2018.