Op een traditioneel herstel hoeft Europa niet te rekenen. Door tweede ronde effecten wordt de inflatie in 2023 steeds breder. En reken er ook maar niet op dat de gasprijzen omlaag gaan. Néé, integendeel, de echte energiecrisis komt volgend jaar.
Dat vertelde Carsten Brzeski, wereldwijd hoofd macro research en hoofdeconoom eurozone van ING afgelopen donderdag tijdens een congres van de belangenvereniging CFA/VBA, dat “ALM in het nieuwe pensioenstelsel” als thema had. De gascrisis blijft dit jaar binnen de perken. Dat kwam mede doordat de Russische pijpleiding Nord Stream door het jaar heen voldoende gas aanleverde. Maar dat zal veranderen, na de moedwillige sabotage van september aan de pijpleiding.
‘Volgend jaar gaan we naar lagere reserves toe, vanwege minder aanbod, ondermeer omdat China (na de coronacrisis, red.) weer een vragende partij van (LNG-) gas wordt’, waarschuwt Brezski. Hij verwacht voor 2023 minder aanbod en meer vraag. ‘Het zal moeilijk worden om de gasreserves in Europa naar 95 procent te krijgen, zoals dit jaar.’
In zijn presentatie wijst Brzeski aan de hand van grafieken en tabellen erop dat alle conjunctuur-indicatoren omlaag gaan, dat de arbeidsmarkt weliswaar stabiel blijft, maar dat dat te maken heeft met de vergrijzingsgolf die door Europa gaat. Inflatie vindt de ING-econoom een heel moeilijk onderwerp: is er in de Verenigde Staten sprake van een “demand” gedreven inflatie, in Europa is daarentegen sprake van een “supply side” inflatie, waarvan energie 30 procent voor zijn rekening neemt. Dat heeft vooral voor de lagere inkomens grote gevolgen, waarschuwt Brezski.
Hij stelt zichzelf de retorische vraag: wat gaat de overheid doen? Ingrijpen, zoals in 2008 en 2020, betwijfelt Brzeski. ‘Er zijn grenzen aan wat de overheid kan doen’, zegt hij. Het vraagstuk van de schuldhoudbaarheid komt volgens hem terug, net zoals na de crisis van 2008. ‘Moet je als overheid alles willen doen? Néé’, zegt hij en voegt eraan toe dat de zogenoemde “creative destruction” van Joseph Schumpeter niet alleen onvermijdelijk is, maar voor de langere termijn ook gezond.
Brezski ziet de oorlog in Oekraïne als een “gamechanger”. Hij voorspelt “greenflation”. De ontwikkeling naar duurzame energie zal versnellen. Maar in eerste instantie gepaard gaan met hogere prijzen, omdat er meer fossiele grondstoffen nodig zijn. Veranderen zal er volgens hem in dat opzicht niet veel, want ‘geen Europese politicus durft met Poetin te onderhandelen’. De gevolgen daarvan zijn vooral voor industrielanden als Duitsland en Italië heel zwaar. Hij wijst erop dat veel bedrijven overwegen uit te wijken naar andere landen en regio’s, vooral naar de Verenigde Staten, dat tegenwoordig een netto-exporteur is van energie.
Hij voorziet een proces van deglobalisering, met gevolgen voor just in time leveringen, en met de ontwikkeling van produceren in de eigen regio en toenemende politieke druk op bedrijven. ‘Die drie punten zullen de inflatie opdrijven’, waarschuwt Brezski.
De recessie in Europa zal vooralsnog ‘mild’ zijn. Die recessie zal er voor zorgen dat er eind dit jaar een einde komt aan de renteverhogingen. Maar eind 2023 zal de rente weer stijgen, maar die ‘rente zal niet zo hoog zijn als nodig is’. Brzeski stelt dat de ontwikkelingen van dit moment voor een paradigmawisseling in Europa zullen zorgen. ‘Er zijn structurele veranderingen in Europa nodig. Anders zal het herstel “sub-optimaal” zijn, zoals Zuid-Europa bij iedere recessie en bij ieder herstel weer laat zien. Dat risico ziet hij nu ook voor Duitsland, de locomotief van Europa.
‘Het probleem is dat nog geen land begonnen is aan structurele veranderingen’, stelt Carsten Brzeski. De ING-econoom voegt er in vragen van Investment Officer aan toe dat zijn verhaal over Europa somber is, maar dat zijn visie op Duitsland als motor van Europa zelfs ‘gitzwart’ is nu de energielasten structureel hoog zullen zijn en de afhankelijkheid van veel Duitse bedrijven van China groot is.
Gerelateerde artikelen op Investment Officer:
- De markt is nog lang niet op weg naar normalisering
- Investment Outlook: hoe de gascrisis is op te lossen