In de sector is het nodige gemor te horen over de rol die haar is opgelegd bij de bestrijding van witwassen en terrorisme door wet- en regelgever, maar ‘die poortwachtersfunctie is van groot belang voor een veilige en integere samenleving’, zegt Peter van Leusden. Als voormalig Fiod-rechercheur was hij betrokken bij fraudezaken bij ING, ABN Amro en SBM Offshore.
Van Leusden sprak donderdag op de door Investment Officer georganiseerde masterclass ‘Know your Customer’, waar ook de AFM als spreker aan deelnam, evenals Klaartje de Beer, directeur legal compliance van de recent gelanceerde bewaarinstelling Knox.
De voormalige Fiod-rechercheur, die tegenwoordig actief is als anti-fraude en anti-corruptie expert bij het bedrijf Partner in Compliance, vertelde de aanwezige vermogensbeheerders en compliance officers dat hij uit zijn Fiod-ervaringen heeft geleerd dat er heel vaak sprake is van ‘schijn en wezen’.
‘Wat staat daarover op papier?’
Vertrouwen op het feit dat je een klant al lang kent, is volgens hem niet voldoende. ‘Men zegt dan: “Ik ken mijn klant heel goed. Hij heeft een geweldig bedrijf. Het is een hele integere klant. Hij werkt zo lekker mee.” Maar dan vraag ik: wat staat daarover op papier?’ vertelt van Leusden.
Hij legt op basis van zijn Fiod-ervaringen uit dat bij veel onderzoeken duidelijk werd dat er niet tijdig melding werd gemaakt van ongebruikelijke transacties, en dat partijen vaak hun dossiers niet op orde hadden, zoals het geval was bij ING, waar ‘het vermoeden bestond dat de poortwachtersfunctie niet goed werd uitgevoerd. De poort stond open, en criminelen bezochten de bank’, vertelt van Leusden.
Hij voegt eraan toe dat het ING-onderzoek hem en de Fiod leerde dat vaak omvangrijke geldstromen via Nederland lopen en dat diverse methodieken worden gebruikt, zoals versluiering en diffuse geldstromen. De ING-zaak was volgens hem een “wake up call” voor de financiële sector. Het maakte duidelijk dat de Wet Witwassen en terrorisme financiering (Wwft) slecht werd nageleefd en dat het aantal meldingen bij Financiële Intelligence Unit (FIU-NL) te laag was en van ondermaatse kwaliteit bovendien.
‘De achterstand bij banken was ook groot’
Inmiddels is de sector in beweging gekomen. Zodanig dat bij banken als ABN Amro een kwart van de medewerkers zich met Know Your Customer bezighoudt. ‘Ja, dat is veel, maar de achterstand was ook heel groot. Dat zal zich op enig moment normaliseren’, denkt van Leusden.
Zijn belangrijkste advies aan de deelnemers aan deze masterclass is dat er binnen organisaties sprake kan zijn van integriteits- of zelfs corruptie-issues en dat aan de andere kant sprake is van ondermijnende criminaliteit, zoals door Ridouan Taghi. Die uitdagingen succesvol tegengaan is niet alleen de verantwoordelijkheid van de Rijksoverheid, maar ook van bedrijven. Daarbij riep van Leusden poortwachters vooral op te focussen op ‘het verhullen van geldstromen en de de UBO’s van bedrijven’.
Poort wachten is een doorlopend proces
De AFM ging bij monde van toezichthouders Leonie Kroon en Sarah Kortlever nader in op de Wwft en op de poortwachtersfunctie die banken, beleggingsinstellingen en (levens)verzekeraars hebben gekregen. In totaal gaat het om ruim 5.000 instellingen. Bij de jaarlijkse uitvraag blijkt dat er nog onvoldoende kennis is bij de onder toezicht gestelden. ‘Het gaat om een doorlopend proces, waarin het om risicobeoordeling, cliëntenonderzoek, voortdurende controle, melding ongebruikelijke transacties, het opleiden van werknemers en het bewaren van gegevens gaat’, legde Sarah Kortlever uit.
Tevens ging het tweetal nader in op de ‘concrete procedures’ in het kader van een Wwft-beleid en waarom die essentieel zijn. Dat geldt ook voor de transactiemonitoring en de meldplicht. Zo moeten de transacties voortdurend gecontroleerd worden, zodat ‘deze overeenkomen met de kennis die de instelling van de cliënt en diens risicoprofiel heeft’. In dat kader moet volgens Leonie Kroon een ‘verwacht transactieprofiel’ worden opgesteld, alsook ‘concrete detectieregels’ en uitkomsten die verwacht worden.
De bijeenkomst werd afgesloten met een presentatie van Knox, een nieuwe bewaarinstelling, die bij het onboarden van klanten een digitale uitvraag doet. Daarmee wordt in kaart gebracht wat de herkomst is van middelen en vermogen, of er sprake is van een ‘politiek prominent persoon’, hoe het met de fiscale integriteit zit en de zakelijke vastgoedactiviteiten.
De documentatie wordt ge-upload, ter onderbouwing van bepaalde antwoorden uit de vragenlijsten. Op basis daarvan wordt een verklaring van aanvaarding van tripartiete dienstverlening opgesteld, vertelde Klaartje de Beer, de directeur legal compliance van Knox.