Risicovolle producten afschaffen, zou misschien wel het beste antwoord zijn op de niet goed functionerende financiële bijsluiters. ‘Verwacht niet teveel van de PRIIPs KID. Producten zijn te complex om goed te kunnen vergelijken.’
Dat zeiden universitair docent Carien de Jager van de Rijksuniversiteit Groningen en gedragspsycholoog Astrid Groenewegen donderdag tijdens een bijeenkomst van de Dufas en de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) over de informatieverstrekking over financiële beleggingsproducten.
Een dezer dagen verwachten de belangenverenigingen een consultatie over de Priips-verordening. Het raamwerk legt aanbieders van beleggingsproducten op dat ze aan potentiële klanten een 2 á 3 pagina tellende informatiedocument moeten verstrekken waarin de doelen, risico’s en kosten van een product begrijpelijk en vergelijkbaar beschreven worden.
Met de consultatie, waartoe Esma-voorzitter Steven Maijoor eerder toe opriep, wil de sector het raamwerk verbeteren, en dan voornamelijk de methode waarop de transactiekosten en verwachte rendementen worden berekend. Met de huidige richtlijnen zouden producten niet vergelijkbaar genoeg zijn, en beleggers alsnog het bos ingestuurd worden, aldus Dufas en de NVB.
Vicieuze cirkel
Carien de Jager, gepromoveerd op een onderzoek over de effectiviteit van financiële bijsluiters bij complexe financiële producten, benadrukt dat financiële bijsluiters niks nieuws zijn, en onderdeel van een cyclus. ‘In het begin is het doel om producten begrijpelijk en vergelijkbaar te maken, maar na verloop van tijd ontstaat altijd hetzelfde probleem: Mensen vinden het niet begrijpelijk. Vervolgens wordt het document aangepakt, met weer dat zelfde doel: een product begrijpelijk en vergelijkbaar maken.’
Het is wat De Jager de ‘vicieuze beleidscirkel’ noemt en haar brengt tot de conclusie dat de verwachtingen over het KID te hoog gespannen zijn, en de industrie misschien niet moet rekenen op een perfect raamwerk om bijsluiters op te tuigen. ‘Ook nu zullen na verloop van tijd problemen ontstaan.
De Jager is van mening dat standaardisatie in principe goed is, maar weet uit de evaluatie van vele onderzoeken dat consumenten een dergelijk document in de praktijk amper gebruiken. Ze hebben hun besluit eigenlijk al genomen op het moment dat ze het document krijgen, snappen het niet, weten niet dat het belangrijk is, vertrouwen op hun adviseur of hebben geen zin het te lezen. ‘Ik wil geen pleidooi houden voor de afschaffing van bijsluiters, maar als je consumenten echt wil beschermen, zou je risicovolle producten eigenlijk gewoon moeten afschaffen in plaats van ervan uitgaan dat een bijsluiter wel werkt’, aldus de onderzoeker.
Spam-filter
Eenzelfde conclusie trekt Groenewegen, maar dan met de reden dat mensen 98 procent van hun beslissingen emotioneel, onbewust, automatisch maken. ‘Als je een moeilijk document voor je hebt, ben je daardoor geneigd het niet te lezen. Het komt niet door je “spam-filter”, belandt niet in je rationele systeem.’
Om te voorkomen dat iemand daardoor een verkeerde beslissing neemt, zou je volgens De Jager eigenlijk risicovolle producten moeten verbieden, maar ze beseft ook dat dat nu niet de oplossing is. Wil een bijsluiter in het rationele systeem van iemand terechtkomen, waarbij iemand bewuste, weloverwogen beslissingen maakt, zal volgens De Jager de tekst sterk versimpeld moeten worden en de vormgeving verbeterd moeten worden. ‘Geef de consument meer redenen om zich te gaan verdiepen in een product. Ga uit van de irrationele mens.’
Al langer bestaat ongenoegen over het PRIIPs-essentieel-informatiedocument. De Europese koepel van asset managers EFAMA zei eind 2017 al vooral moeite te hebben met het bepalen van de impliciete transactiekosten waarin marktimpact ook als kosten worden meegenomen. Dit heeft tot gevolg dat deze kosten soms worden overschat of onderschat en in bepaalde gevallen tot negatieve transactiekosten leiden. Ook omdat hierover niet altijd betrouwbare informatie beschikbaar is, zullen partijen soms van eigen aannames moeten uitgaan, aldus de koepel. Dit maakt de berekeningen volgens de Efama onbetrouwbaar en onvergelijkbaar.
Toets
De NVB en Dufas laten in een reactie weten dat ze niet denken dat een oplossing ligt in de afschaffing van ‘complexe’ producten. ‘Belangrijker is om naast het verbeteren van het PRIIPs’ essentieel-informatiedocument meer te doen aan financiële educatie en bij de ‘onboarding’ te testen of de klant ook daadwerkelijk begrijpt waarin hij of zij belegt’, aldus Randy Pattiselanno van Dufas namens de twee verenigingen.
Mark van der Wel, business expert investments bij ABN AMRO, benadrukte in de paneldiscussie van donderdag dat klanten die bij de bank in opties willen beleggen hiervoor een toets moeten afleggen.