Van alle sancties die het Westen aan Rusland tot dusver heeft opgelegd, doet geen enkele zoveel pijn als de uitsluiting van het land van het wereldwijde netwerk voor betalingsberichten Swift. Behalve de centrale bank worden ook de commerciële banken en waarschijnlijk ook burgers in Rusland door deze maatregelen getroffen.
Swift is een digitaal netwerk voor betalingsberichten dat dagelijks gebruikt wordt door 11.000 financiële instellingen in 200 landen. Per dag worden meer dan 33 miljoen betalingsberichten via het netwerk gedeeld en meer dan 8,7 miljard op jaarbasis. Het netwerk is in 1973 opgericht als alternatief voor de telex.
Swift is een coöperatieve vennootschap naar Belgisch recht. De hoofdzetel van Swift (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) is gevestigd in Terhulpen in de Belgische provincie Waals-Brabant. Het heeft datacenters in Nederland, de Verenigde Staten en Zwitserland.
Risico van devaluatie en inflatie
Behalve de Europese Unie, hebben ook de Verenigde Staten, Canada, Groot-Brittannië en Japan ermee ingestemd dat (de meeste) Russische banken van het mondiale financiële stelsel en de kapitaalmarkten voorlopig geen gebruik meer kunnen maken. Het Westen wil met deze maatregelen bewerkstelligen dat president Poetin en zijn regering onder zware druk komen te staan om de vijandigheden jegens Oekraïne te stoppen en naar de onderhandelingstafel te komen.
De blokkade houdt bij voorbeeld in dat het voor Rusland moeilijker of zelfs onmogelijk wordt om, bijvoorbeeld voedsel en dergelijke, te importeren. De verwachting is dat de blokkade in Rusland gepaard zal gaan met stijgende (voedsel)prijzen, mede doordat de roebel onder zware druk komt te staan. Devaluatie en inflatie kunnen er in het land het directe gevolg van zijn.
Afgelopen week, toen de discussie over de blokkade tot Swift losbarste, waarschuwde Bill Ackman, de CEO van Pershing Square Capital Management dat een fonds genoteerd heeft in Amsterdam, ‘dat als ik een Rus zou zijn, ik mijn geld zo snel mogelijk van de bank zou halen. Een dergelijke bankrun begint maandag.’ Ackman had gelijk, zo bleek maandagochtend toen de Russische roebel tegenover de dollar 30 procent in waarde daalde.
Slaat Poetin terug?
De Russische centrale bank heeft op dit moment ongeveer 640 miljard dollar aan deviezenreserves staan bij ondere andere centrale banken in New York, Londen en Frankfurt. De vraag is wat de deviezen waard zijn als de centrale bank er niet meer bij kan.
De maatregelen kunnen voor Europa echter ook als een boemerang terugkomen. Want het zou kunnen betekenen dat veel nutsbedrijven in de Europese Unie, die voor 30 procent van zijn energievoorziening van Russisch gas afhankelijk is, hun betalingen niet meer kunnen doen. Maar juist daarom heeft Rusland als land nog toegang tot Swift. Ook valt niet uit te sluiten dat president Poetin op zijn beurt de gasleveranties aan Europa vermindert of opschort.
De gasprijzen in Europa stegen vorige week met bijna 30 procent door bezorgdheid over mogelijke onderbrekingen in de leveranties van grondstoffen. Het Russisch gas wordt door Gazprom gedistribueerd.
In 2014 na de inval op de Krim werd er ook gedreigd om de Russen uit Swift te verwijderen. Dat gebeurde niet, maar premier Medvedev verklaarde toentertijd dat als het Westen dat wel zou doen, Rusland dat als een ‘oorlogsverklaring’ zou opvatten. Alexei Koedrin, voormalig minister van financiën van Rusland, zei dat een dergelijke sanctie Rusland 5 procent van het BBP zou kosten.
Chinees verzet tegen dollar-hegemonie
De Verenigde Staten nemen met de sancties van hun kant ook een risico. Ze zetten namelijk Swift in als een wapen. Want met deze boycot, zo waarschuwen experts, ondersteunen de VS ook onbedoeld de Chinese opvatting dat het land misbruik maakt van de dollar als reservevaluta van de wereld.
China werkt er al jaren aan om de afhankelijkheid van de dollar en het Amerikaanse financiële systeem te reduceren. Het land probeert de renminbi als alternatieve reservemunt voor de dollar te positioneren. Voorlopig zal China Swift niet kunnen vervangen, maar met de digitale renminbi in landen waar de Swift-infrastructuur maar beperkt aanwezig is, heeft China wel een goede kans.
Begin 2020 lanceerde de centrale bank van Rusland op zijn beurt ook een eigen alternatief voor Swift, SPFS genaamd. Er deden 400 banken mee en een aantal banken van andere landen, zoals die van China. Het aantal deelnemende marktpartijen is verdubbeld sinds de kosten zijn verlaagd en integratie heeft plaatsgevonden met betalingssystemen van Europese banken.
De verwachting is dat de blokkade Rusland nu meer in de armen van China zal drijven bij het opzetten van een alternatief wereldwijd betalingssysteem. Beide landen delen hun weerzin tegen de Amerikaanse hegemonie, die vooral ook stoelt op de dollar als wereldwijde reservemunt.
Critici als Dylan Grice, oprichter van Calderwood Capital en gespecialiseerd in portefeuille constructies en alternatieve beleggingen, denken dat het tot een bipolaire monetaire wereldorde zal leiden.
Gerelateerde artikelen op Investment Officer:
- ‘Achter “Oekraïne gaat een aanval op de VS schuil’
- Rusland-fondsen vrezen voor liquiditeit na sancties