De oude portefeuillebeheerder, zittend achter een dikke stapel research, al jaarverslagen inkloppend in een waarderingsmodel: dat is verleden tijd. Om onderscheidend te blijven, moeten Nederlandse banken en vermogensbeheerders artificial intelligence omarmen.
Dat zei Gerben de Zwart van APG tijdens de zestiende editie van het Fondsevent, maandag in Bussum. Dit keer over AI. De Zwart vulde het ochtendprogramma van het evenement voor beleggingsprofessionals, samen met computerwetenschapper Max Welling en informaticus Cynthia Liem.
‘Ook al hebben Nederlandse spelers niet de budgetten en slagkracht die de Blackrock’s van deze wereld hebben; ook met enkele specialisten blijf je je concurrenten voor’, aldus de managing director quantitative strategies van APG.
De pensioenbelegger stelde zichzelf drie jaar geleden ten doel om haar beleggingsafdeling op de schop te gooien via een flinke digitaliseringsslag. Het budget? 100 miljoen euro. ‘Als we géén grote digitaliseringsslag maken, worden onze producten standaard’, verwoordt De Zwart de gedachte achter de keuze van destijds. ‘Om onderscheidend te blijven, wilden we in 2025 volwassen zijn op digitaliseringsgebied. Met het doel: efficiënter werken en beter beleggen.’
De Zwart schetst de portefeuillebeheerder 1.0. Iemand die veel tijd steekt in het vinden en verwerken van informatie uit jaarverslagen en managementbijeenkomsten van een grote hoeveelheid bedrijven. Om vervolgens amper tijd over te hebben voor de eigenlijk zo belangrijke taak: nadenken over een beleggingscase.
APG besloot een paar jaar geleden die “oude” portefeuillebeheerder deels in te wisselen voor een machine, zodat duur betaalde portefeuillebeheerders hun tijd weer konden steken in de beleggingen zelf en in het stellen van de juiste vragen. ‘Niet waar en hoe kan ik goede data vinden, maar wat is de ultieme vraag en databron?’, verwoordt De Zwart.
Duurzaam beleggen via machines
Worden beleggers uiteindelijk geheel vervangen door machines? Bij APG niet, zegt De Zwart. ‘Wij geloven in de combinatie van mens en machine. Mensen zijn nodig om machines de goede kant op te sturen, van ideeën te voorzien. Bovendien is APG een langetermijnbelegger. Als je 5 of 10 procent van een onderneming koopt, doe je dat niet met AI, maar met goede mensen.’
APG zet artificial intelligence momenteel specifiek in voor haar duurzame aandelenbeleggingen. De pensioenbelegger laat een machine de jaarverslagen van ongeveer 10.000 beursgenoteerde ondernemingen doorlichten, op basis van een op regels gebaseerde taxonomie. ‘Daarin zijn we vrij gedetailleerd, bij ieder sustainable development goal van de Verenigde Naties beschrijven we wat daar wel en niet aan bijdraagt’, legt De Zwart uit. ‘En het mooie van een taxonomie is, die kun je uitbreiden en aanvullen, dus ieder jaar nemen we die classificatie onder de loep en vullen we hem aan.’
Bijna twintig mensen werken aan het model van de pensioenbelegger, waarbij het meeste werk wordt gedaan door de computer. De Zwart: ‘80 procent van de bedrijven wordt uitgesloten door de computer. Onze eigen analisten bekijken vervolgens de overgebleven tweeduizend bedrijven extra intensief. Uiteindelijk zegt een mens of we ergens wel of niet in gaan beleggen. Het is puur het kleiner maken van de hooiberg.’
De Zwart ziet de inzet van AI als het creëren van een informatievoorsprong. Dat gaat overigens tegenwoordig veel verder dan jaarverslagen verwerken. Betaalde databronnen zoals afschriften van creditcardgegevens of winkelcentrumdata, maar ook vertaalmachines worden erin opgenomen. ‘En je kunt de netwerken van bedrijven in kaart brengen’, legt De Zwart uit. ‘Dan weet je welke ondernemingen je moet volgen, aangezien informatie over het ene bedrijf invloed heeft op een ander bedrijf.’
Kritische noot
Een kritische noot op de aanpak van APG en de inzet van AI komt van informaticus Cynthia Liem van de TU Delft. ‘Besteed je processen niet té makkelijk uit, vergeet het proces niet. Een machine kan een aandeel na één “minnetje” wellicht de deur uit doen, terwijl dat niet altijd zou moeten. Sta goed stil bij wat je zelf doet en wat niet.’
Over de mogelijkheid om jaarverslagen vanuit allerlei landen te laten vertalen via AI, klinkt nog een waarschuwing aan het adres van Zwart. Liem: ‘Vergis je niet in het idioom. In Chinese jaarverslagen kunnen dingen staan die je in een rechtstreekse vertaling niet opvallen. Een analist met kennis van de taal, haalt er extra interessante dingen uit. Voor je het weet, ben je je speld in de hooiberg verloren.’