Kabinet, sociale partners en andere stakeholders bewegen moeizaam naar een nieuw pensioenstelsel, waarin het individu centraal komt te staan. Een vechtmarkt dreigt.
Maar liefst dertig schriftelijke Kamervragen stelde Kamerlid Pieter Omtzigt in februari aan minister Koolmees (foto) van Sociale Zaken. Onderwerp: fiduciair beheer. Portee: het is een frauduleuze, ongecontroleerde bende. Reden om het Kamerlid om nader commentaar te vragen. Resultaat: nul.
Fondsnieuws is niet de enige die tevergeefs geprobeerd heeft de volksvertegenwoordiger te bereiken. Ook belangenverenigingen en fiduciair managers van pensioenvermogen hebben hun best gedaan om het CDA-Kamerlid aan de lijn te krijgen, maar hij gaf ook in die gevallen tot dusver niet thuis.
De knapste koppen van de Nederlandse beleggingswereld braken zich het hoofd wat het Tweede Kamerlid nu precies beoogde met zijn vragen, waarin hij onder meer stelde dat in Nederland werkzame assetmanagers en beleggingsinstellingen betrokken zijn geweest bij grote financiële schandalen; dat de Nederlandse belangenvereniging Dufas daar niet tegen optreedt en dat pensioenfondsen fiduciair managers maar beperkt aansprakelijk kunnen stellen voor eventuele schade die geleden wordt op het gevoerde beleggingsbeleid.
Pieter Omtzigt, zo valt te horen onder in Nederland actieve fiduciair managers, lijkt geen accuraat beeld te hebben van de actuele situatie. Tot de crisis van 2008 waren er inderdaad fiduciair managers in Nederland actief die pensioenfondsen lieten weten dat het gegeven vertrouwen inhield dat men zich verder niet met het management van de dekkingsgraad moest bemoeien.
Men deed er het zwijgen toe, geïntimideerd als men zich voelde in Groningen en andere steden waar pensioenfondsen hun zetel hebben, door deze Angelsaksische bullies. Toen de aandelenkoersen vanaf september 2008 omlaag kletterden en het Pensioenfonds voor Vervoer geen antwoord kreeg van fiduciair beheerder Goldman Sachs Asset Management, sloeg de stemming om. De Amerikanen werden aan de schandpaal genageld. Er volgde een rechtszaak en er werd een schikking getroffen.
Maar belangrijker dan dat: de rol van buitenlandse fiduciair managers is in Nederland nagenoeg uitgespeeld: Goldman Sachs AM is ‘out of business’, Lombard Odier heeft zich teruggetrokken, en dat lijkt ook het geval voor Allianz en GMO. Het Amerikaanse BlackRock staat van alle buitenlandse partijen nog er overeind met een beheerd pensioenvermogen van meer dan 200 miljard euro – maar BlackRock afficheert zich nadrukkelijk als een Nederlandse assetmanager, met een lokaal kantoor en lokale expertise.
Van de gure wind die buitenlandse fiduciair managers sinds 2008 vol in het gezicht blaast, heeft vooral Kempen Capital Management geprofiteerd. Het beheerde pensioenvermogen is fors gestegen, tot meer dan 50 mrd euro, al is dat volgens marktvorsers wel tegen de prijs van flinterdunne marges. Maar Kempen heeft een langeretermijndoel in het vizier: er ontstaat namelijk één grote pensioenmarkt, waarin het individuele pensioen de norm wordt, niet langer gebaseerd op een levenslange uitkering (defined benefit), maar op de inleg van het individu (defined contribution).
Gerard Roelofs, hoofd van het client solutions-team van Kempen, stelt dat er in politiek Den Haag nog veel discussie plaatsvindt over de inrichting van het nieuwe pensioenstelsel, maar dat de richting al onmiskenbaar zichtbaar is: ‘CIDC - een collectieve individuele defined contribution.’ Dit komt volgens Roelofs neer op een combinatie van een individuele pot, waarbij het risico langs collectieve lijnen wordt gestructureerd en de uitkomst in opbrengst niet meer vastligt, maar wel wat je erin stopt.
CIDC zal vooral worden aangeboden via lifecycle-structuren, zegt hij. ‘Op het DC-vlak zullen de grootste innovaties plaatsvinden.’ Hij denkt daarbij onder meer aan de mogelijkheid van doorbeleggen na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Door langer te blijven beleggen in risicodragende categorieën neemt de pensioenopbrengst toe. Bovendien verruimt dat in combinatie met collectieve oplossingen de mogelijkheid om in illiquide beleggingen als hypotheekobligaties en onroerend goed te beleggen die het rendementspotentieel verhogen.
De DC-markt die ontstaat verlangt schaalvergroting, want deze zal een vechtmarkt worden, waarin behalve fiduciair managers zich ook pensioenuitvoerders, verzekeraars, banken, assetmanagers en zelfs onafhankelijke vermogensbeheerders zich zullen melden. Kempen denkt echter dat fiduciair managers een goed uitgangspunt hebben, omdat zij met een dienstverlening die asset- vermogens-, risico-, en balansbeheer ook operationele uitvoering omvat, een holistische dienstverlening kunnen bieden.
Blijft over de vraag wat Kamerlid Omtzigt met zijn dertig vragen aan de minister van Sociale Zaken, Koolmees, heeft beoogd. Gelet op het naar elkaar toegroeien van institutioneel en wholesale wordt fiduciair beheer steeds meer de benchmark voor de dienstverlening van asset-managers. ‘In de klantbediening van niet-fiduciaire klanten zetten we steeds vaker de expertise van de fiduciaire afdeling in’, zegt Maureen Schlejen, hoofd van het client solutions team van NN IP. ‘Want we hebben met al onze klanten een fiduciaire relatie, namelijk dienstverlening van een assetmanager die op goede trouw berust, wat de eigenlijke definitie is van fiduciair.’
Als dat de marsroute inderdaad is dan wordt de fiduciaire relatie het hart van de relatie tussen aanbieders (assetmanagers, verzekeraars, banken en vermogensbeheerders) en pensioenklanten (pensioenfondsen, individuele pensioenklanten, BPF’s, APF’s en PPI’s.) - in dat geval zijn de vragen van Kamerlid Pieter Omtzigt naar de kwaliteit en de integriteit van aanbieders inderdaad ‘spot on’.