Die keuze voor waar de nadruk op te leggen, vertelt veel over de mood die er is bij de Europese Centrale Bank, namelijk dat ze niet staat te trappelen de rente verder op te krikken.
De ECB heeft besloten de rente ongewijzigd te houden. De bank verwacht dat de inflatie te lang te hoog zal blijven en zegt daarom de officiële rente zo lang als nodig op het huidige niveau te houden. Dé vraag voor de financiële markten voor de komende maanden en kwartalen luidt hoe lang de centrale banken zoals de ECB hun rentes op de huidige niveaus zullen houden.
Uit de persconferentie van Lagarde kon men opmaken dat de ECB voor de verdere ontwikkeling van inflatie de loononderhandelingen in de eurozone scherp in de gaten zal houden. Veel informatie over de uitkomsten daarvan is pas ‘diep in 2024’ te verwachten, aldus Christine Lagarde, president van de ECB, wat erop lijkt te wijzen dat een renteverlaging in een groot deel van 2024 niet aan de orde zal zijn…mits de (economische) situatie zich grosso modo blijft ontwikkelen zoals de bank verwacht. Maar dat is in de huidige geopolitieke en economische constellatie een hele grote ‘als’.
De ECB-president Christine Lagarde zei wel dat nieuwe verhogingen niet uitgesloten zijn en dat verlagingen totaal niet aan de orde zijn maar dat lijkt me puur voor de vorm. In de persconferentie legde ze namelijk de nadruk vooral op de verwachting dat de effecten van de opgelopen kapitaalmarktrentes sterker zullen worden de komende tijd, dat de groeivooruitzichten verslechteren en dat de inflatie zakt. Lagarde had ook kunnen wijzen op het conflict in het Midden-Oosten en het gevaar dat dat de inflatie weer kan aanjagen maar deed dat veel minder.
Lat voor verhogingen ligt hoog
Die keuze voor waar de nadruk op te leggen, vertelt veel over de mood die er is bij de bank, namelijk dat ze niet staat te trappelen de rente verder op te krikken. De lat voor verhogingen ligt hoog maar voor verlagingen ook, op zijn minst in de komende maanden. Als ik dat vergelijk met de persconferentie van haar evenknie bij de Fed Jerome Powell een week later, dan wordt het verschil heel duidelijk. Powell klonk veel havikachtiger, zodanig dat een renteverhoging in december zeker niet zou verbazen.
De titel van deze bijdrage, ‘ik heb nergens spijt van’ is het antwoord van Lagarde op de vraag of ze ergens spijt van heeft nu ze halverwege haar termijn is. Lagarde is benoemd op 1 november 2019 voor een termijn van 8 jaar.
Het is het antwoord wat je van een werknemer verwacht op zijn of haar beoordelingsgesprekformulier. Dezelfde formulier vult ook de werkgever in. En daar kan heel wat anders staan. Wat zou in een verslag van een fictief beoordelingsgesprek met Lagarde staan? Dat is uiteraard subjectief. Dit is wat ík erin zou zetten.
Verzachtende omstandigheden
Nadat ik bij was gekomen van verbazing over haar antwoord – tijdens haar eerste vier jaren is de inflatie naar ruim tien procent opgelopen en kwam de totale geldontwaarding uit op ruim 18 procent – zou ik wat verzachtende omstandigheden opnemen voor die belabberde prestatie. Zo had de ECB sinds haar aantreden te maken met een serie behoorlijke schokken, namelijk de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne. Beide hebben de inflatie in de eurozone aangewakkerd; beide zijn zaken waar niemand rekening mee had kunnen houden.
Daarnaast werd en wordt de ECB in haar strijd tegen de inflatie in feite gesaboteerd door de overheden van de eurolanden. De bank verhoogde haar rentes tien keer om de inflatie te bestrijden. Die renteverhogingen doen economische pijn. Dat is onvermijdelijk: te hoge inflatie aanpakken kan nou eenmaal niet zonder pijn. Echter, de overheden in de eurozone reageerden erop door keer op keer op grote schaal de burgers te compenseren voor die pijn, wat tot uiting komt in de hoge begrotingstekorten. Dat compenseren stuwt de inflatie juist omhoog, via het continu aanjagen van de vraag en saboteert de facto de strijd die de ECB voert.
Die verzachtende omstandigheden zijn mijns inziens echter niet voldoende om de prestatie van Lagarde een voldoende te geven. Tegenover die verzachtende omstandigheden staat namelijk het feit dat Lagarde en veel andere ECB-bestuursleden sinds de inflatie te hoog werd, zeer regelmatig de oorlog in Oekraïne als dé reden noemden en dat de ECB er niets aan kan doen. Dat is wel erg kort door de bocht. De geldontwaarding in de eurozone werd veel eerder dan de oorlog te hoog; in de herfst van 2021 bedroeg de inflatie 5 procent en was stijgend terwijl de oorlog eind februari 2022 begon.
Tijdelijk fenomeen
De bank bleef veel te lang beweren dat de te hoge inflatie een tijdelijk fenomeen was en begon als gevolg daarvan veel te laat met het verhogen van de rente. Toen de ECB ermee begon, was een aantal zusterinstellingen er al enige tijd mee bezig (en die waren al vaak te laat).
Lagarde bemoeit zich ook vaak met politieke zaken, bijvoorbeeld over hoe de muntunie en zelfs de Europese Unie vormgegeven moet worden. Dat is iets waarmee ze de onafhankelijkheid van de ECB op het spel zet, het meest waardevolle wat een centrale bank heeft en is cruciaal voor het zorgen voor prijsstabiliteit op termijn. Het vertrouwen van de Europeanen in de ECB is sinds het aantreden van Lagarde ook niet groter geworden. Maar ja, met op een gegeven moment tien procent inflatie, in totaal ruim 18 procent en de president van de instelling die dat moet voorkomen die zegt dat de inflatie uit het niets kwam, vervolgens tijdelijk zou zijn, waardoor ze te laat ingreep, verbaast het ook weer niet.
Edin Mujagić is hoofdeconoom van OHV Vermogensbeheer en auteur van het boek ‘Keerpunt 1971’. Hij schrijft iedere laatste vrijdag van de maand voor Investment Officer een ECB Watch over het monetaire beleid van de Europese Centrale Bank.