Het was een hele slechte start van augustus op de beurzen. Maar liever dan te speculeren of er nu een recessie volgt in de VS (ik denk overigens van niet, want de bijstellingen in de winstverwachtingen zijn bescheiden en de Magnificent Seven blijven – anders dan in de dotcom bubble – enorm investeren) citeer ik een wijs woord over Duitsland van de grote Hans Werner Sinn en illustreer zijn analyse met een paar nieuwe cijfers.
De Duitse econoom Hans Werner Sinn – hij was lange tijd directeur van het IFO-Instituut, een van de Duitse zusterorganisaties van ons Centraal Planbureau – sprak eerder dit jaar met Handelsblatt. Hij begint met de bekende waarschuwing dat in Duitsland de investeringen al lang te laag zijn, zowel bij de overheid als bij het bedrijfsleven. Treinreizigers die ervaring hebben met Deutsche Bahn weten ervan.
En dan komt de lastige vraag: moet het welvarende, technisch hoogopgeleide Duitsland niet een voorbeeld zijn in het klimaatbeleid voor andere, minder ontwikkelde, landen? Je ziet het talent van professor Sinn; hij heeft maar twintig woorden nodig voor zijn antwoord. Had ons Centraal Planbureau maar zo’n directeur die wat minder conformistisch ambtenaar was en wat meer gids naar de toekomst: “Europa setzt ein Negativbeispiel, das andere nicht nachmachen werden. Wer wird uns schon bei der Dezimierung der Industrie folgen wollen?”
Voortdurend komen er nieuwe indicaties dat Duitsland een gevaarlijke weg is ingeslagen met de ambitie om koploper te zijn in het klimaatbeleid. Recent werd bekend dat de helft van de Duitse industriële ondernemingen overweegt om te vertrekken uit het land. Nieuwe cijfers voor de buitenlandse directe investeringen (FDI) geven een soortgelijk signaal, wanneer we Duitse (en Nederlandse) bedragen aan FDI vergelijken met landen die geen koploper bij “klimaatneutraal in 2050” willen zijn.
Ik gebruik voor de vergelijking de voor dit doel onverdachte beoordelingen van climateactiontracker.org en kies drie rijke landen die volgens de bron ernstig tekort schieten met klimaatbeleid: Australië FDI +4,0 procent, Canada FDI +2,5 procent, Nieuw Zeeland FDI +3,2 procent.
Het wereldgemiddelde is 1,5 procent en de EU blijft daar met 0,6 procent duidelijk onder (Duitsland +1,2 procent, Nederland -1,2 procent). De cijfers hebben hun beperkingen, maar komen met het voordeel dat door de overheid aangestuurde investeringen met geleend geld niet meetellen in de “transitie”, zodat ze een indruk geven van hoe het bedrijfsleven zelf aankijkt tegen de toekomst.
Europa doet het heel goed met toerisme en cultuur, maar dat zijn sectoren waar opschalen moeilijk is. Hierdoor kan de productiviteit niet zo makkelijk gestaag groeien. En zonder die groei in de productiviteit worden de problemen met de begroting steeds ernstiger, en daarbij komt dan nog de financiële last van de vergrijzing. Misschien is zo’n contrast tussen de EU en andere landen met een betere groei in investeringen en productiviteit wel nuttiger als wegwijzer voor beleggingen, dan speculeren of een heftige week op de beurzen nu wel of niet een recessie in de VS aankondigt.
Eduard Bomhoff is voormalig hoogleraar monetaire economie en was in het verleden bestuurder bij twee grote pensioenfondsen.