Een van de mooiste termen uit de impactwereld is voor mij de ‘Theory of Change’. In onze wereld lijkt het vooral om data te gaan, de KPI’s waarmee we inzicht denken te geven. De kernvraag is echter hoe die getallen iets zeggen over de impact die we (willen) bereiken. Een theory of change koppelt activiteiten via causale verbanden aan de impact doelen en levert inzicht. Een pleidooi voor kwaliteit.
Als student werd ik enorm geboeid door het boek “Zen en de kunst van het motoronderhoud” van Robert M. Pirsig. Het ging over een man die zich probeerde te verhouden tot zijn zoon door een motorreis met hem te maken door de Verenigde Staten. Ondertussen was hij bezig na te denken over het begrip “kwaliteit” tijdens het onderhoud van zijn motor. Dit leverde natuurlijk mooie voorbeelden van analogieën tussen de wijze van motoronderhoud en het begrip kwaliteit. Het werd een lange, filosofische, zoektocht op beide vlakken inclusief de nodige crises. De crux is dat het begrip kwaliteit niet zo gemakkelijk te vangen is in concepten die meetbaar zijn, terwijl je kwaliteit wel gemakkelijk kunt waarnemen.
Deze gedachte overviel me toen we bezig waren met de analyse van een impactproduct. Het was duidelijk waarneembaar dat het product een positieve impact had. Het was echter moeilijker om deze positieve impact te vertalen naar kengetallen en SDG’s omdat het niet binnen de lijntjes paste.
Tja, en zonder impactgetallen gaan we als financiële sector natuurlijk niet investeren. Verantwoorde beleggingen moet je kunnen verantwoorden! What’s get measured, gets managed. Echter we schieten hiermee af en toe door. Alleen getallen levert te weinig inhoudelijke inzichten. Een voorbeeld hiervan zijn de statistieken bij het stemmen (‘voting’) op aandeelhoudersvergaderingen. We proberen zicht te krijgen op de activiteit en de effectiviteit van het stemmen. Het aantal keren dat voor of tegen het management wordt gestemd, wordt vaak centraal gesteld. Waar het echt om gaat, is of we hiermee positieve invloed uitoefenen. Dit is duidelijk lastiger in beeld te brengen.
Terug naar de impact casus. Hier komt de mooie theory of change om de hoek kijken. In het kort: hoe en waarom zal de gewenste verandering gebeuren? Welke tussenuitkomsten zijn nodig om de doelen te bereiken? Leiden onze activiteiten tot deze tussenuitkomsten of is er een causaal verband te leggen? Door in te gaan op deze vragen kunnen de logica van de initiatieven en de impact-uitkomsten helderder worden. Dit helpt zowel bij het vaststellen van de plausibiliteit, de mogelijke metingen die hierbij helpen, als bij de communicatie van de impact met stakeholders.
De boodschap is eenvoudig. Impact, zeker van nieuwe initiatieven, is vaak niet gemakkelijk te vangen in een paar getallen ondanks dat op voorhand de impact wel duidelijk is. Een theory of change helpt om de logica van de invloed van de activiteiten op de gewenste impact duidelijk te maken. Dit bevordert het inzicht in de mogelijke impact enorm en dus de kwaliteit. En ja, daarna is het ook verstandig om het weer zoveel mogelijk meetbaar te maken; maar wel in die volgorde!
Jan Bertus Molenkamp is medeoprichter van Impact Orange Partners, advies en beheer in impactbeleggen. Dit artikel heeft in de krant IO Institutioneel gestaan, die donderdag 3 november is bezorgd bij geregistreerden.