De financiële stabiliteit zoals wij die altijd kenden„ vertoont scheuren. Het klimaat op de financiële markten wijzigt. Ondanks eerdere veronderstellingen blijkt het een definitieve wijziging te worden.
Om in een nieuw klimaat te kunnen gedijen, is aanpassingsvermogen nodig. Marktpartijen waarbij dit ontbreekt, wacht eenzelfde lot als de dinosauriërs. Heersende marktpartijen beseffen niet dat daar geen grote klap voor nodig is. Dinosauriërs aan de top van de voedselketen letten immers niet op de omgeving.
Slecht weer op komst
Verschillende toezichthouders waarschuwden afgelopen woensdag voor doemscenario’s in hun rapportages over financiële stabiliteit. Financiële stabiliteit, of liever gezegd het gebrek eraan, houdt de gemoederen al langere tijd bezig.
Ontwikkelingen als inflatie, renteverhoging op renteverhoging van centrale banken hebben kleine haarscheurtjes doen uitmonden in scheuren van het continent waar dinosauriërs de dienst uitmaakten. Zwakheden in het financiële systeem zijn hierdoor naar de oppervlakte gekomen. De rapporten voorzien rampen als de inflatie niet afneemt. Correcties op de financiële markten lijken onafwendbaar.
Optimism bias
Volgens De Nederlandsche Bank zijn er te veel onzekerheden, waardoor de huidige verwachtingen een groot risico met zich meebrengen omdat ze veel te optimistisch zijn. Met correcties op financiële markten in het verschiet is verandering in aanpak - ofwel aanpassen van de geijkte benadering - geen overbodige luxe. Van enige beweging naar voorbereiding tegen de scenario’s waarvoor de rapporten waarschuwen, is geen enkele sprake.
In plaats van verandering in aanpak, met bijvoorbeeld beleggersgerichte interventies uit de financiële psychologie, worden er op de ingesleten dinosauriërwijze hoopvolle scenario’s uitgestippeld. Een belangrijk argument hierbij is dat na regen zonneschijn komt, de inflatie eind 2024 vast wel weer op de 2 procent doelstelling van de Europese Centrale Bank zal zijn uitkomen en daarmee de gevolgen van de inflatie verdwijnen.
Volgens De Nederlandsche Bank zijn er teveel onzekerheden waardoor deze verwachting dreigt te optimistisch te zijn. Dit geluid krijgt bij de marktpartijen weinig gehoor. Dat de kans van correcties op de financiële markten toeneemt en eigenlijk al is toegenomen. En dat het geen kwestie van ‘of’ maar van ‘wanneer’ is, beschouwt men hierbij als voetnoot.
Dat er veel beleggingen niet passen bij de risico-ervaring van beleggers en dat daardoor correcties op de financiële markten tot een hoop ellende voor de marktpartijen zullen leiden, is iets waar geen moment aandacht aan wordt besteed.
Weerstand tegen verandering
Externe risicofactoren voor een blijvende hoge inflatie met alle gevolgen van dien zouden logischerwijze tot een verandering in aanpak moeten leiden. Gewijzigde externe omstandigheden vereisen sowieso verandering, en dat is lastig.
Maar 20 procent van de mensen bevindt zich in de actiefase van verandering. De meeste bevinden zich in de precontemplatiefase van verandering, een prehistorische dinosauriër mindset waarbij de omgeving zich wel aan hen zal aanpassen. Deze weerstand is ingegeven door het primitieve brein, wat nog altijd in een prehistorische stammencultuur leeft. Verandering vormt voor dit brein een gevaar voor het voortbestaan. Aanpassen kost energie.
Waarschuwende rapporten voor een tegenvallende economische groei wegen daar niet tegenop. Laat staan dat er oor is voor implementatie van gedragsinzichten in het beleggingsbeleid. Waarom iets veranderen wat altijd is goed gegaan? Dat de economie zal landen met het effect van de asteroïde die een einde maakte aan het dinosauriër tijdperk wordt als kleine kans weggemarginaliseerd.
Genadeklap van het onvermijdelijke
Uit recente onderzoeken blijkt aan de hand van tellingen van dinosauriërsoorten dat deze in hun laatste jaren al afnamen. Als soort leefden de dino’s dus al in hun nadagen. De inslag van de asteroïde, die tot voor kort als het einde van het dinosauriër tijdperk werd gezien, was dus niet het einde van een glorieus tijdperk. De inslag vormde de finale genadeklap van het onvermijdelijke.
De belangrijke spelers op de financiële markten zien de laatste jaren hun positie afzwakken. De huidige financiële instabiliteit lijkt het einde in te luiden voor de heersende dinosauriërs op de financiële markten.
Hier is er een klein lichtpuntje: er is nog een mogelijkheid te veranderen en aan te passen aan het gewijzigde klimaat voordat de asteroïde van correcties op de financiële markten neerslaat.
Hoewel het gedrag van de belangrijkste spelers op de financiële markten af en toe meer naar de, eveneens uitgestorven, Neanderthaler neigt, is de homo sapiens in staat gebleken te overleven door zijn aanpassingsvermogen.
Anne Abbenes is financieel psycholoog, trainer, coach, adviseur en onderzoeker van financieel gedrag. Zij is lector Behavioral Finance & Financiële Psychologie aan onder andere de UCLL (Associatie KU Leuven) en bestuurder bij het Financial Psychology Institute Europe.