Het goede nieuws is: er is in de laatste tien jaar veel gebeurd: alle pensioenfondsen zijn nu bewust van de noodzaak om ‘iets te doen met duurzaamheid’ en hebben een ESG-beleid opgesteld, waar typisch ook een paar thema’s of sustainable development goals worden gekozen.
Echter…. soms ontbreekt het grote plaatje. Klimaat en biodiversiteit als thema’s uit de SDG grabbelton pakken en als losstaande thema’s benaderen, gaat voorbij aan het feit dat deze zijn onderling sterk verbonden zijn en ook met onder andere waterschaarste en ongelijkheid.
Kennis van en een integrale visie op die onderlinge samenhang is noodzakelijk om stappen te zetten naar een beleid dat niet slechts ‘voor de bühne’ is maar ook de werkelijke problemen adresseert. En bewust de hieruit voortvloeiende kansen en risico’s scherp in beeld krijgt.
Daarbij kan een onlangs verschenen paper over investeren in de circulaire economie van Sustainable Finance Lab (SFL) helpen. Dit rapport pleit terecht voor een meer toekomstgerichte lange termijnvisie van pensioenfondsen waarin de circulaire transitie een expliciete plek krijgt.
De transitie naar een circulaire economie is noodzakelijk o.a. om onze afhankelijkheid van beperkt beschikbare grondstoffen te verminderen. Het gaat niet alleen over het minimaliseren van afval, maar ook over het zo lang mogelijk behouden van de waarde van grondstoffen, materialen en producten. Dit is cruciaal voor het behalen van klimaatdoelstellingen en het behoud van natuur en biodiversiteit.
Pensioenfondsen moeten ook meer aandacht hebben voor de lineaire risico’s van de bestaande investeringen, zoals grondstoffenschaarste, gevolgen van afval vervuiling, veranderde marktvraag en toekomstige beprijzing van schadelijke activiteiten. Deze risico’s kunnen zich doorvertalen naar marktrisico’s (gerelateerd aan grondstoffenprijzen en volatiliteit), operationele risico’s (gerelateerd aan interne processen, of incidenten in de waardeketen), strategische bedrijfsrisico’s of juridische risico’s. Deze lineaire risico’s worden door zowel de toezichthouders als pensioenfondsen nog slechts beperkt onderkend. Risicomodellen zullen dus aangepast moeten worden zodat ze zich meer op de toekomst richten. Als pensioenfondsen daar geen rekening mee houden, lopen zij grote risico’s. Dat raakt ook hun fiduciaire verantwoordelijkheid jegens deelnemers.
Naast risico’s zijn er gelukkig ook kansen. Er moet nog ontzettend veel gebeuren, maar veel ondernemingen timmeren flink aan de weg. Het is bemoedigend hoeveel Nederlandse – vaak jonge – ondernemers inventieve en gedreven circulaire oplossingen ontwikkelen, ook om geld te verdienen uiteraard. Dat maakt het juist interessant voor pensioenfondsen om meer in circulaire ondernemingen te investeren. En dit geeft toegang tot een illiquiditeitspremie en diversificatiemogelijkheden. Er zijn talloze voorbeelden van bedrijven in bijvoorbeeld biobased bouwen en infrastructuur die met schaal ook heel winstgevend kunnen worden. Het is helaas best lastig voor veel van deze bedrijven om financiering te krijgen, mede omdat zij geen twintig jaar track record hebben en daarom niet in de standaard – backward looking!- modellen passen.
Private circulaire beleggingen zijn bewerkelijker en daarmee duurder dan standaard liquide assets. Dit vormt vooral voor kleinere en middelgrote pensioenfondsen een extra uitdaging. SFL adviseert dan ook om samen te werken: pensioenfondsen onderling, maar ook met publieke investeerders zoals Invest-NL. Dit om samen een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van een noodzakelijk ecosysteem van evoluerende bedrijven en technologieën. In het rapport worden voorbeelden gegeven van pensioenfondsen die al beleggen in private circulaire ondernemingen, vaak via fondsen of fund-of-funds. Er is nog beperkte beschikbaarheid en schaalbaarheid van circulaire private fondsen maar dit is sterk in ontwikkeling. Het loont om niet te wachten.
Pensioenfondsen kunnen hiermee inderdaad het verschil maken!
Anne Gram is onafhankelijke deskundige en lid/adviseur van pensioenfondsbesturen, beleggingscommissies en raden van toezicht. Dit is een voorpublicatie van haar column in IO Instutioneel, de krant voor institutionele beleggers die op 29 juni bij geregistreerden wordt bezorgd.