Banken hebben op basis van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) een poortwachtersfunctie wat betreft het opsporen van criminele geldstromen. Daarvoor maken zij uiteraard kosten.
Vorige week werd mij gevraagd op BNR commentaar te geven op het nieuws dat banken deze kosten nu expliciet in rekening gaan brengen bij zakelijke klanten.
Publicitair maakten de banken een slechte beurt want ze wisten niet te voorkomen dat de nadruk in de media erop werd gelegd dat ook stichtingen, kerken en andere goede doelen die extra kosten voor de kiezen krijgen. Die kosten belopen zo’n 100 euro per jaar per klant en dat dekt de feitelijke kosten slechts fractioneel. De stelling waarop ik bij het programma BNR Breekt commentaar mocht geven luidde dat banken de kosten van dit ‘witwasonderzoek’ niet op klanten moeten verhalen maar ‘uit eigen zak moeten betalen’.
Banken zijn commerciële instellingen die winst moeten halen. Ze zullen dus altijd hun kosten willen doorberekenen. Het lijkt mij daarom nogal naïef te denken dat banken de kosten voor witwasonderzoek ‘uit eigen zak’ zullen betalen. Sterker nog, het idee dat een bank, of eigenlijk elk willekeurig commercieel bedrijf überhaupt iets ‘uit eigen zak betaalt’, is een tikkeltje wereldvreemd.
Een absurde verhouding
Er wordt hier – “in my humble opinion” – overigens nogal wat van de banken verwacht. Hen wordt feitelijk gevraagd criminelen op te sporen die justitie kennelijk niet in het vizier heeft. De kosten die banken daarvoor moeten maken, kunnen ze niet op de overheid verhalen terwijl je toch zou zeggen dat het opsporen van criminelen een overheidstaak is.
Enfin. Wie de berichtgeving volgt, weet dat er volgens de toezichthouder het nodige misgaat bij dit witwasonderzoek. ING en ABN Amro hebben in het verleden al mega-boetes betaald voor tekortkomingen op dit vlak en het is niet ondenkbaar dat Rabo eenzelfde lot zal zijn beschoren.
Naar verluidt werken er bij Nederlandse banken 13.000 mensen die met de poortwachtersfunctie bezig zijn. Wat vind ik van dat aantal? Hoe plaats ik het in perspectief? Omdat het gaat over het veilig houden van de samenleving, lijkt mij een vergelijking met het personeelbestand van de politie wel interessant. Even ‘googelen’ leerde dat er ruim 60.000 mensen bij de politie werken waarvan er ruim 40.000 een deel van hun tijd ‘op straat’ zijn. 13.000 poortwachters bij banken tegen 40.000 agenten op straat. Het lijkt mij een absurde verhouding.
Wat leveren die poortwachters eigenlijk op? Over de activiteiten en prestaties van de politie worden allerlei statistieken bijgehouden, maar over hoeveel witwassers en terroristen al die poortwachters ontmaskeren heb ik nog nooit een analyse gezien. Wel hoor ik dat het Openbaar Ministerie slechts in een teleurstellend laag percentage van de gemelde verdachte transacties nader onderzoek instelt.
Een bankier aan je bed
Stelt iemand zich nog wel eens de vraag of het hebben van 13.000 poortwachters maatschappelijk en economisch wel verantwoord is? Nee, natuurlijk niet. De politie wordt uit de algemene middelen betaald. Die zijn schaars en ondanks de roep om meer blauw op straat is er dus altijd druk om er niet te veel aan te besteden en zo efficiënt mogelijk te werken. De poortwachters staan bij de banken op de loonlijst. Dat de hoge eisen die aan het witwasonderzoek worden gesteld hoge kosten met zich meebrengen is niet het probleem van de politiek, de overheid of de toezichthouder maar van de banken. De gewone man/vrouw vindt het misschien zelfs wel mooi dat banken worden ‘aangepakt’ en realiseert zich kennelijk niet dat hij/zij de rekening betaalt. En de banken? Die zien het wellicht met lede ogen aan, maar zij kunnen op weinig maatschappelijke sympathie rekenen en moeten zich gedeisd houden. Misschien proberen banken de aandacht juist wel te vestigen op de hoge kosten door een deel daarvan nu zichtbaar te maken voor klanten.
Hebben we echt 13.000 poortwachters nodig? Het lijkt mij dat een groot aantal van hen zich maatschappelijk nuttiger zou maken als ze in de zorg zouden gaan werken. Maar ja, wie wil er nou een bankier aan zijn bed?
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.