De Europese Commissie wil tegen zeven landen een “excessive deficit procedure” starten, omdat hun overheidsfinanciën niet voldoen aan de Europese regels. Die waren tijdens de pandemie buiten werking gesteld, maar gelden weer sinds het begin van dit jaar.
Ik richt mij hier even op Frankrijk, dat op de lijst van de Commissie prijkt. De obligatiemarkt reageerde niet toen kredietbeoordelaar S&P de kredietwaardigheidsstatus van het land onlangs verlaagde van AA tot AA-. De markten reageerden wel vrij heftig toen president Macron onverwachts parlementsverkiezingen uitschreef. Volgens de opiniepeilingen wordt zijn partij weggevaagd door het Rassemblement National van Marine Le Pen en extreem links. Nu komt deze actie van de Europese Commissie eroverheen.
Het is niet voor het eerst dat er tegen landen tekort-procedures worden gestart. Hoe effectief die procedures zijn, is de vraag. Nooit zijn er sancties uitgedeeld en het vooruitzicht van zulke procedures is kennelijk ook niet zodanig afschrikwekkend dat men zich aan de regels houdt. Maar het geeft ongetwijfeld een hoop “gedoe” en de regering van zo’n land zal toch iets moeten doen aan het begrotingstekort.
Dat Macron parlementsverkiezingen uitschreef was een verrassing. Misschien is het juist wel slim. Ongeacht of rechts of links de verkiezingen wint, geen van beide groeperingen heeft bezuinigen en ombuigen als prioriteit. Dus als ze er toch toe worden gedwongen, kan dat ze stemmen kosten bij eventuele volgende verkiezingen, bijvoorbeeld in 2027 wanneer er weer presidentsverkiezingen zijn.
Sterke divergentie
Het verhaal van de Franse overheidsfinanciën is een slecht verhaal. Toen de euro van start ging lag de overheidsschuld zowel in Frankrijk als in Nederland dicht bij de euro-norm van 60 procent BBP. Inmiddels is die in Frankrijk na 25 jaar euro opgelopen tot boven 110 procent BBP en de Nederlandse is gedaald tot iets onder 50 procent BBP.
Het is desondanks niet waarschijnlijk dat Frankrijk binnen afzienbare tijd in betalingsproblemen komt. Mocht het land onverhoopt toch de toegang tot de kapitaalmarkt verliezen, zoals Griekenland aan het begin van de eurocrisis, dan zijn er instrumenten die de EU en de ECB kunnen inzetten.
Desondanks moet je zeggen dat de Franse overheidsfinanciën, zeker als het begrotingstekort niet substantieel afneemt en de schuldratio verder verslechtert, een potentieel gevaar vormen voor de financiële stabiliteit van de eurozone. Om problemen te voorkomen moet de Franse regering haar financiën op orde brengen. Ik zie nu echter alweer commentaren opduiken dat dit niet een goede tijd is om te bezuinigen.
Een cruciale vraag die nooit wordt gesteld
In de discussie over de noodzaak en de wenselijkheid om te bezuinigen blijft een cruciale vraag naar mijn idee altijd onderbelicht. Zoals gezegd, de Franse schuldratio is in 25 jaar tijd gestegen met zo’n 50 procentpunten. Die in Nederland is tien procentpunten gedaald. De vraag die om een antwoord smeekt is: wat hebben de Franse burgers gekregen voor dat verschil, los van veel hogere jaarlijkse rentelasten? Ik moet het antwoord op die vraag eerlijk gezegd schuldig blijven. Je kunt niet zeggen dat de Franse economie een superieure staat van dienst heeft ten opzichte van de onze.
Evenmin is het evident dat de openbare diensten in Frankrijk, zoals bijvoorbeeld op het gebied van zorg of onderwijs, superieur zijn aan de onze. Hooguit kan (wellicht) gesteld worden dat de problemen met betrekking tot immigratie in Frankrijk groter zijn dan bij ons en dat dat nu eenmaal geld kost. Of misschien spelen hier de geweldige hogesnelheidstreinen, de lage pensioenleeftijd van ambtenaren en hun eigen industriepolitiek een rol. Maar meer dan 2 procentpunten BBP per jaar is wel erg veel.
Er resteert in mijn optiek slechts één antwoord: De Franse beleidsmakers zijn erin geslaagd in 25 jaar tijd 60 procentpunten van het BBP te verkwanselen. Misschien zelfs meer, want ik vergelijk hier met de Nederlandse cijfers en ga er impliciet vanuit dat Nederlandse beleidsmakers geen geld hebben verkwanseld, een heroïsche veronderstelling, dunkt me. Ik ben niet zo van de “afrekencultuur”, maar merk toch graag op dat niemand voor zo’n debacle verantwoordelijk wordt gehouden, of zich kennelijk verantwoordelijk voelt. Best gek eigenlijk.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.