Wat ik vroeger moest leren over inflatie was overzichtelijk. Je had demand-pull en cost-push inflatie. We maakten een essentieel onderscheid tussen veranderingen van relatieve prijzen enerzijds (het allocatiemechanisme in een markteconomie) en een aanhoudende stijging van het algemeen prijspeil anderzijds (inflatie).
Ook werd mij geleerd dat inflatie altijd en overal een monetair fenomeen was. En tenslotte: inflatie moest bestreden worden door de rente te verhogen want dat beperkt de geldgroei (de monetaristische visie) en/of remt de vraag naar goederen en diensten af, waardoor vraag en aanbod beter in balans komen (de meer seculiere visie). Cost-push inflatie moet je maar een beetje op z’n beloop laten, die komt uiteindelijk tot bedaren, al kun je die ontwikkeling ook met renteverhogingen wel een handje helpen.
Inmiddels vraag ik mij af wat er eigenlijk klopt van wat ik destijds heb geleerd. Vanaf maart 2022 tot het najaar van 2023 verhoogden de Fed en de ECB de rente stevig. Ook de kapitaalmarktrente liep fors op. In tegenstelling tot wat het tekstboek voorspelt, heeft dat de economische groei in de VS niet erg geremd.
In de eurozone resulteerde wel een duidelijk lagere economische groei. Ondanks dat verschil is de inflatie in beide economieën aanzienlijk gedaald. Was de inflatie misschien even sterk gedaald zonder renteverhogingen? Of was de economische groei in de VS nog veel hoger geweest zonder renteverhogingen?
Verschil Fed en ECB
Ik zie ook een enorm verschil tussen hoe de Fed en de ECB tegen hun eigen taken aankijken. De ECB stort zich voluit op duurzaamheid, klimaat en biodiversiteit terwijl de Fed zich daar verre van houdt. Dat laatste zal onder Trump niet snel veranderen.
Europa wil op het gebied van klimaatbeleid een koploper zijn. En dat zijn we ook. Wopke Hoekstra legde na de klimaattop in Bakoe uit dat het onderhandelingsresultaat financieel gezien relatief gunstig is voor Europa. Omdat dit soort afspraken vrijblijvend zijn, valt dat nog te bezien en overigens kon het ook niet veel ongunstiger voor Europa. Bovendien is te verwachten dat Trump de VS wederom uit het akkoord van Parijs zal terugtrekken.
Veel economen in ons land pleiten voor stevigere beprijzing van de CO2-uitstoot. Het CPB wijst er bijvoorbeeld op dat het sturen van gedrag met subsidies ten laste gaat van de overheidsfinanciën en het invoeren van heffingen niet. Maar hoe dat uitwerkt op de inflatie blijft in het midden. Gaat het dan om wat economen een relatieve prijsverandering noemen, of stijgt door zulke heffingen het algehele prijspeil? En als je dat laatste niet wilt, hoe hou je dat dan tegen?
Een poos geleden was “graaiflatie” een buzzwoord, nu zie ik “groenflatie” zijn opwachting maken. Overigens blijft vaak buiten beschouwing hoe het maatschappelijk debat en de politiek reageren. Toen de energieprijzen in 2021 en 2022 fors stegen, hebben we gemerkt wat mensen daarvan vonden. De politiek schoot direct te hulp.
En hoe zit het met de concurrentiepositie? Ik schrijf al jaren dat we ons verdienmodel moeten koesteren op straffe van welvaartsverlies, dat op zijn beurt tot sociale spanning en maatschappelijke ontwrichting kan leiden. Tot mijn stomme verbazing las ik op Teletekst dat de nieuwe Europese Commissie ‘de Europese industrie wil redden’ met een pakket maatregelen.
Ronald Reagan
Mooie boel is dat. Eerst zorgen we ervoor dat onze energiekosten veel hoger worden dan in veel andere landen. In het kader van het Nederlandse klimaatbeleid doen we daar dan nog een paar scheppen bovenop. Tegelijkertijd overladen we onze bedrijven met nieuwe regelgeving (denk aan privacy, duurzaamheidsrapportages en ketenzorgplicht), terwijl we een geestelijk klimaat bevorderen waarin succesvol ondernemerschap eerder met wantrouwen dan met bewondering wordt bejegend. Als de industrie dan afhaakt gaat Ursula von der Leyen met haar nieuwe ploeg maatregelen verzinnen.
Ik moet denken aan Ronald Reagan die het economisch beleid ooit als volgt bekritiseerde (ik parafraseer): Als iets beweegt in de economie heffen we er belasting op. Als het blijft bewegen, verhogen we de belasting. Als het dan niet meer beweegt, subsidiëren we het. Dat had hij meer dan veertig jaar geleden al in de gaten. Wanneer breekt zulk besef bij ons door?
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.