Dat het niet goed gaat met de Europese industrie en – breder – met de Europese economie in het algemeen is inmiddels genoegzaam bekend. Ook is duidelijk dat we hoognodig iets moeten doen aan ons concurrentievermogen en onze arbeidsproductiviteit. Maar wat precies?
Dit jaar zijn er twee belangrijke rapporten over geschreven. Een oud-premier van Italië, Enrico Letta, beveelt aan de gemeenschappelijke markt te voltooien. Dat wordt tijd, lijkt me. Een andere oud-premier van Italië en oud-president van de ECB, Mario Draghi, heeft een veel dikker rapport geschreven. Draghi doet legio voorstellen. Zo moet, bijvoorbeeld, de Europese kapitaalmarkt worden geïntegreerd tot een kapitaalmarktunie waardoor startups makkelijk risicodragend vermogen kunnen krijgen. Dat lijkt me een goede suggestie.
Een van de vele andere suggesties van Draghi is het versnellen van de energietransitie en steviger inzetten op duurzaamheid. Tot die conclusie komt Ingrid Thijssen, voorzitter van VNO-NCW ook. Ik moet toegeven dat dat ik niets begrijp van deze ‘vlucht naar voren’ op het gebied van klimaatbeleid en duurzaamheid om de industrie te redden.
Kosten en baten afwegen
Europa loopt sowieso al voorop met maatregelen gericht op het reduceren van de CO2-uitstoot en duurzaamheid. Maar een afweging van kosten en baten lijkt me logisch. De baten zijn marginaal want Europa is slechts voor een gering deel van de mondiale CO2-uitstoot verantwoordelijk. Anderzijds, de stortvloed aan regelgeving en rapportageverplichtingen die het bedrijfsleven over zich heen heeft gekregen de afgelopen periode is fors. Niet voor niets wordt wel gezegd: Amerika innoveert, China imiteert en Europa reguleert. Het beleid heeft bovendien bijgedragen aan de hogere energiekosten.
Het lijkt mij dat het voorop lopen juist bijdraagt aan het hogere kostenniveau van het Europese bedrijfsleven en daarmee één van de oorzaken is van de zwakke concurrentiekracht. Hoe steviger inzetten op klimaatbeleid en verduurzaming deze problemen zou oplossen, is mij een raadsel. Vergeet niet dat voor de energietransitie forse investeringen nodig zijn. Dat zijn investeringen in technologie die – hopelijk – nog niet ‘uitontwikkeld’ is. Wie voorop loopt zit al snel opgescheept met een verouderde infrastructuur en verouderde productiemiddelen, wat de concurrentiekracht op termijn juist verder kan verzwakken.
Deze vraag mag je eigenlijk niet stellen
Het overgrote deel van de rest van de wereld zit heel anders in de wedstrijd. Opkomende landen gaan hun CO2-uitstoot nog lang niet beperken, dat hoeven ze ook niet onder het Akkoord van Parijs, en in de VS gaat de wind onder de nieuwe president uit een heel andere hoek waaien. Je kunt je afvragen of het vooroplopen met klimaat- en duurzaamheidsbeleid enerzijds en het versterken van de concurrentiekracht anderzijds verenigbaar zijn of juist met elkaar op gespannen voet staan.
Alleen die vraag stellen leidt soms al tot heftige reacties. Toch stel ik hem, en mijn antwoord is vooralsnog dat de Europese concurrentiekracht eerder gebaat is bij een matiging van dit beleid. Toen ik dit onlangs bij BNR zei was dat bij APG direct reden er een gesprek over te hebben met een van hun economen. Die is het niet met mij eens. Is te vinden op de site van APG.
Daarmee kom ik op een ander punt. Ik voorzie in toenemende mate tegenstellingen tussen mensen op dit terrein. Zij die menen dat er vreselijke dingen staan te gebeuren als we niet zo snel mogelijk naar ‘net-zero’ gaan, zullen zich niet makkelijk laten overtuigen dat het wel wat minder kan. Deze mensen zijn zo overtuigd van hun alarmistische, klimatologische narratief dat ze geen interesse hebben voor de economische consequenties. Het lijkt erop dat beleidsmakers en ambtenaren in meerderheid tot deze groep behoren.
Er is echter een groeiend aantal mensen die denken dat alarmisme ongepast is, voor wie het economische aspect belangrijker is en die tot heel andere conclusies komen. Het ziet er niet naar uit dat beide groepen snel begrip zullen kunnen opbrengen voor de andere groep. Dit kan nog wel eens tot grote spanningen gaan leiden.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.