Als u dit leest zijn onze oosterburen naar de stembus geweest. Hopelijk komt er snel een daadkrachtige regering. Ik probeer positief te zijn, maar vind dat moeilijk. Er speelt nogal wat: immigratie, Oekraïne etc. Mijn invalshoek is een economische.
Er zijn weinig grafieken die de economische uitdagingen voor onze buren zo schrijnend in beeld brengen als deze:
Bron: Macrobond
De Duitse economie kenmerkt zich door een relatief groot belang van de industrie: ‘Made in Germany’ is een kwaliteitsgarantie en straalt kracht uit. Maar de Duitse industrie is in verval en niet zo zuinig ook. Tussen 2005 en ergens in 2018 liep de productie in de industrie bij ons en in Duitsland min of meer in de pas. Vanaf dat moment is er plotseling iets veranderd. De afgelopen vijf jaar is de productie van de industrie in Duitsland per saldo zo’n 25 procent achtergebleven bij de productie bij ons.
Omdat ik het nauwelijks kan bevatten, vroeg ik me af of de cijfers wel kloppen. Dat is overigens een veel gemaakte fout. Als de cijfers je mening of je prognose niet bevestigen, beweer je dat de cijfers niet kloppen. Om die fout niet te maken heb ik eens bij het CBS geïnformeerd wat zij ervan denken. Hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen was zo vriendelijk nog eens goed naar de cijfers te kijken. Hij stuurde mij een grafiek van de toegevoegde waarde van de industrie in het bbp in beide landen, een soort alternatieve maatstaf voor de prestaties van de industrie. Zijn plaatje was vrijwel identiek aan het mijne. Zijn terechte conclusie luidde: “Something rotten in the state of Germany, zou ik zeggen”. Tja, something rotten, maar wat allemaal?
De lijst is aanzienlijk. De door Merkel ingezette Energiewende is een faliekante mislukking omdat het Duitsland heeft opgezadeld met hoge energiekosten, wat de concurrentiepositie hebben verzwakt. Ook het gebrek aan investeringen in de fysieke en digitale infrastructuur speelt de Duitse economie parten.
Deze zaken kunnen mijns inziens echter niet het plotselinge uiteenlopen van de industriële productie in Nederland en Duitsland verklaren. Ik zou het dan ook zoeken in het verschil in industriële structuur. Waar wij significante tech-bedrijven hebben in ASML, ASMI, BESI, NXP etc., hebben de Duitsers vooral auto- en machinebouwers. De problemen van de Duitse autobouwers zijn genoegzaam bekend. Dat begon met dieselgate. Vervolgens waren ze laat met het ontwikkelen van elektrische auto’s en speelden de chip-tekorten tijdens de coronacrisis ze parten. Hoge arbeids- en energiekosten doen de rest.
De Chinese markt is de laatste decennia voor de Duitse industrie een belangrijke afzetmarkt geweest. Daar zit voorlopig geen enkele rek in. Sterker nog, Duitse bedrijven delven steeds meer het onderspit tegen Chinese concurrenten. De volgende grafiek is al even onthutsend als de eerste. Ik durf de lijntjes niet door te trekken want daar zou ik depressief van worden. En ik ben niet eens een Duitser! Alsof al deze problemen al niet genoeg waren, zijn de oorlog in Oekraïne en de handelsoorlog van Trump er nog bovenop gekomen.
Bron: Macrobond
Dat leidt tot de vraag wat de nieuwe Duitse regering kan doen om het tij te keren. Nou ja, ‘het tij’, zeg maar gerust de tsunami van tegenslagen, die de Duitse economie, al dan niet door eigen toedoen, momenteel treft.
Ik heb slechts obligate, cliché-achtige antwoorden: verlaag de energiekosten en andere lasten voor het bedrijfsleven, investeer in infrastructuur, bevorder innovatie etc. Niet echt een ‘eureka-moment’. Daarom heb ik het maar eens aan een bevriende en toonaangevende Duitse econoom gevraagd. Zijn antwoord: een gekscherend “Guns ’n Money…”. Daar word ik niet direct blij van.
Misschien moeten we hoop putten uit het gegeven dat de druk nu zo hoog is, dat de redding nabij moet zijn. Overtuigd ben ik daarvan niet. Duitsers zijn heel goed in dingen organiseren. Ik heb in Duitsland gewoond en vond dat heel fijn want het leven is er voorspelbaar. Meestal gaan zaken zoals ze zijn gepland. Maar als het anders loopt, blijkt het improvisatievermogen ernstig tekort te schieten. Dan kunnen Duitsers behoorlijk narrig worden (no disrespect…). Ik hou mijn hart vast.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.