Het heersende narratief op financiële markten heeft vier belangrijke elementen. De economische groei trekt de komende tijd wereldwijd aan; met de inflatie komt het best wel goed, al is het traject momenteel vooral in de VS wat hobbelig; de centrale banken gaan de rente verlagen; en kunstmatige intelligentie gaat wonderen verrichten voor de productiviteit en de bedrijfswinsten. Als de wereld zich daadwerkelijk langs deze lijnen ontwikkelt, is dat voor zakelijke waarden zeer gunstig.
Onmogelijk is dat scenario niet. Toch heb ik er een ongemakkelijk gevoel bij. Dat de conjunctuur op korte termijn aantrekt, geloof ik direct. De koopkracht stijgt, de Chinese overheid probeert de bedrijvigheid aan te zwengelen en een hele reeks vertrouwensindicatoren verbetert momenteel. Mijn problemen liggen op het terrein van de vooruitzichten op de langere termijn.
Het is waar dat de economie van de VS vorig jaar de verwachtingen heeft overtroffen en dat leidt al snel tot vreugdedansjes. Je moet de veerkracht van de Amerikaanse economie nooit onderschatten. Toch zijn er wel diverse kanttekeningen te plaatsen bij hoe goed die economie werkelijk draait. Ten eerste is het Amerikaanse overheidstekort zeer groot. Het lijkt er verdacht veel op dat het begrotingsbeleid behoorlijk expansief is. De overheidsschuld groeit hard, tenminste, in dollars. Door de groei van het nominale BBP is de stijging van de schuld als percentage van het BBP miniem. De rentebetalingen nemen fors toe, niet alleen in dollars, ook als percentage van het BBP. Het expansieve begrotingsbeleid lijkt me niet houdbaar.
Daarnaast verbeteren veel Amerikaanse stemmingsindicatoren weliswaar, maar niet die van MKB-ondernemers. Die verslechtert juist. En het MKB is de ruggengraat van de economie.
Ook bij de sterke arbeidsmarkt vallen kanttekeningen te maken. Toegegeven, de banengroei is boven verwachting, maar het aantal fulltime banen daalt momenteel, een trend die normaal gesproken alleen in recessies voorkomt. Ook stijgt de werkloosheid onder zwarten momenteel, misschien een kanarie in een kolenmijn. En tenslotte geven mensen met lage inkomens in enquêtes aan dat ze in toenemende mate bang zijn hun baan te verliezen en niet snel weer een andere te kunnen vinden.
China heeft ook significante uitdagingen. Het demografische profiel is ongunstig voor de economische groei. Verder zijn de problemen in de vastgoedsector aanzienlijk en zijn de schulden van overheden en veel bedrijven zeer hoog, wat de beleidsruimte beperkt. Internationaal heeft China de wind tegen door het protectionisme dat in opkomst is, hetgeen de groeistrategie van China dwarsboomt. President Xi, tenslotte, lijkt politieke doelen een hogere prioriteit te geven dan economische doelen.
De Europese groeidynamiek vermindert al langere tijd. De laatste paar jaar zijn daar structureel hoge energieprijzen bijgekomen die ook veelal hoger zijn dan bij de concurrentie. Heel veel oog voor de concurrentiekracht lijkt er niet te zijn. De urgentie met betrekking tot ons verdienvermogen – en daarmee onze welvaart – is laag. De regelgeving blijft toenemen, met verduurzaming en klimaatbeleid willen we ver voor de troepen uit lopen en het ondernemingsklimaat wordt er niet vriendelijker op. Meer dan elders, bovendien, zijn de Europese beleidsmakers en de Europese publieke opinie ontvankelijk voor de ideeën van de ‘de-growth’ beweging.
Ik vind het moeilijk om optimistisch te blijven. Nu moet ik wel toegeven dat er altijd onzekerheden, risico’s en uitdagingen zijn en de meeste zaken komen op hun pootjes terecht. Dus misschien is dat nu ook het geval.
Er zijn veel juichende verhalen over AI, kunstmatige intelligentie. De merites ervan wil ik geenszins bagatelliseren, maar de uitdagingen die in het verschiet liggen zijn significant. Kunstmatige intelligentie zal zeker grote veranderingen teweegbrengen in de economie en de samenleving als geheel. Maar als we er op rekenen dat AI voldoende tegenwicht kan bieden aan alle geschetste problemen, dan dichten we AI krachten toe die slechts vergelijkbaar zijn met het oude duizenddingendoekje.
Dat zou kunnen, natuurlijk. Vergeet niet dat ook andere economieën van AI gaan profiteren. Over hoe het onze concurrentiepositie zal beïnvloeden hoor ik nog weinig.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.