Het gebeurt niet vaak dat met economisch beleid wordt geëxperimenteerd. Maar de laatste tijd zien we toch voorbeelden van onconventioneel beleid die door activistische en ‘wannabe-economen’ worden gepropageerd.
Volgens de Modern Monetary Theory (MMT) kan de overheid door een monetair gefinancierd expansief begrotingsbeleid altijd volledige werkgelegenheid realiseren. Het monetaire beleid dient ondergeschikt te zijn aan het begrotingsbeleid. Er is geen plaats voor een onafhankelijke centrale bank. Wanneer zulk beleid de inflatie opjaagt, kan die in de kiem worden gesmoord door het begrotingsbeleid bij te sturen in restrictieve zin.
Tijdens de pandemie is zulk beleid feitelijk gevoerd, zonder dat het die naam droeg: zeer expansief begrotingsbeleid, gefaciliteerd door het monetaire beleid waarbij centrale banken de rente zeer laag hielden en voor grote bedragen overheidsobligaties kochten. De gevolgen lieten zich raden. Een diepe recessie werd gevolgd door een snel herstel en zeer hoge inflatie. Toen die laatste zich aandiende, gaven beleidsmakers niet thuis. De les is dat de beleidsmakers niet bereid zijn restrictief beleid te voeren wanneer dat nodig is. Zelfs onafhankelijke centrale banken hadden er moeite mee. De MMT kan bij het grofvuil, maar de aanhangers blijven volharden.
‘Degrowth’
De degrowth-beweging meent dat economische groei uit den boze is omdat het in strijd zou zijn met wat houdbaar is voor de aarde en met socio-politieke rechtvaardigheid. Hardliners staan zelfs economische krimp voor. Feitelijk keert dit denken zich tegen het kapitalisme. Hoewel het kapitalisme ons de laatste tweehonderd jaar een ongekende stijging van de welvaart heeft opgeleverd en flexibel genoeg bleek om schadelijke neveneffecten te beperken, mag de degrowth-beweging in ons land rekenen op een verrassend brede aanhang. Buitenlandse top-degrowthers spreken ons parlement toe en worden in kwaliteitskranten uitgebreid geïnterviewd zonder dat een kritische vraag wordt gesteld.
We krijgen momenteel een voorproefje van de consequenties van zulk beleid aangezien de economie niet of nauwelijks meer groeit. Doordat de bevolking harder groeit daalt het bbp per hoofd zelfs. Als de economie in de toekomst niet meer groeit of zelfs krimpt en we tegelijkertijd wel allerlei kostbare ambities willen realiseren, zal de materiële levensstandaard van veel mensen nog veel verder dalen. De gevolgen zijn nu al helder: aanzienlijke maatschappelijke onvrede en polarisatie, in lijn met de conclusies die Benjamin Friedman in 2005 in “The Moral Consequences of Economic Growth” trok. Degrowth-aanhangers blijven echter volharden.
Javier Milei
Op veel minder sympathie en media-aandacht in ons land mag de nieuwe Argentijnse president Javier Milei rekenen. Met enige goede wil kan worden gesteld dat het Argentijnse economisch beleid al zo’n veertig jaar met korte onderbrekingen een soort combinatie volgt van MMT en degrowth. En al veertig jaar is het een triest verhaal. Het land strompelt van de ene economische crisis naar de andere, is de belangrijkste klant van het IMF – een dubieuze eer – en blijft zakken in de ranglijsten van bbp per hoofd.
Milei, die zich een “anarcho-kapitalist” noemt, voerde campagne met een kettingzaag – smaken verschillen – ten teken dat hij de overheid fors kleiner wil maken om meer ruimte voor de markteconomie te scheppen, met als doel om meer economische groei te genereren. The Economist noemt het een “libertarian laboratory”. Het zal niet meevallen voor Milei want hij erfde een zeer moeilijke situatie. De eerste tekenen zijn echter positief. Inmiddels is de inflatie gedaald van 25 procent per maand in december vorig jaar tot iets meer dan 4 procent per maand en de omslag bij de overheidsfinanciën is ronduit spectaculair. Binnen de kortste keren is een tekort omgeslagen in een overschot.
Wie zulk rigoureus beleid voert, duwt de economie in eerste instantie in een recessie. ‘No pain, no gain’, schrijft The Economist terecht. De werkloosheid loopt op. Natuurlijk leidt dat tot protesten. Toch blijft de steun voor de regering Milei onder de bevolking opmerkelijk hoog. Hoe lang die steun blijft, valt te bezien. Maar voorlopig hoeft het experiment-Milei niet bij het grofvuil.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.