Ik loop al heel wat conjunctuurcycli mee, maar blijf mij verbazen. Het lijdt geen twijfel dat de economie door Corona, de beleidsreactie op de pandemie en de nasleep van dat alles een reeks schokken heeft ondergaan waarvan we de gevolgen nog steeds niet goed kunnen overzien.
Vroeger was het leven overzichtelijk. Centrum-linkse en centrum-rechtse kabinetten wisselden elkaar af; het CDA regeerde altijd. Ajax streed elk jaar mee om het kampioenschap en de economie groeide meestal, belandde heel af en toe in een recessie en was soms juist oververhit. Maar ja, dat was de goede oude tijd die nu vervlogen is.
Ik laat de politiek en de wonderbaarlijke, razendsnelle en spectaculaire ineenstorting van mijn favoriete voetbalclub maar even voor wat die zijn en richt mij op de economie. De cijfers liegen niet, we zitten in een recessie. Ons BBP is twee kwartalen achtereen gedaald (en in drie van de laatste vier kwartalen). Zelfs in de jaar-op-jaar vergelijking schrijven we rode cijfers, zij het nipt. Toch typeren toonaangevende economen onze economie als ‘oververhit’. Ik kan mij niet herinneren dat ik dat eerder heb meegemaakt, een economie die tegelijkertijd oververhit is en in een recessie verkeert.
CPB-baas Pieter Hasekamp schreef afgelopen weekend in het Financieele Dagblad: ‘En op dit moment is er duidelijk sprake van oververhitting. Ondanks de recente groeivertraging is de arbeidsmarkt nog altijd historisch krap, en de inflatie veel te hoog’. Hij legt de nadruk dus op de oververhitting. De recessie doet hij af als slechts een groeivertraging.
Hasekamp is lid van de Studiegroep Begrotingsruimte. Die komt deze week met een rapport waarin wordt geconcludeerd dat de overheid geen ruimte heeft voor ‘leuke dingen’. Sterker nog, er zal stevig bezuinigd moeten worden als we onze overheidsfinanciën houdbaar willen maken. In hetzelfde opiniestuk hekelt Hasekamp het begrotingsbeleid uit het verleden, dat vaak ‘procyclisch’ was, dat wil zeggen stimulerend als de economie al goed draaide en restrictief als het minder ging. Het werpt de vraag op of het kennelijk door de Studiegroep voorgestane zuinige begrotingsbeleid ook niet procyclisch is. Ik wil daarmee niet zeggen dat ik het met Hasekamp oneens ben. Gezonde overheidsfinanciën zijn van groot belang.
De vraag lijkt mij wel of de krappe arbeidsmarkt een teken van oververhitting is. Volgens mij houden we veel te veel mensen gevangen in onnodige, door bureaucratie en regelgeving gecreëerde, weinig productieve banen.
De lage werkloosheid is geen zegen, maar een vloek
Regelmatig hoor ik economen zeggen dat we ons mogen heugen in het feit dat de recessie slechts een milde is. Ik ben er minder enthousiast over. De lage werkloosheid vormt onder de huidige omstandigheden mijns inziens juist een totaal onderschat probleem. Uiteindelijk willen we toch weer graag groeien. Dat schept ruimte voor ‘leuke dingen’. Groei is ook goed voor jonge mensen. Die hebben recht van klagen. Niet alleen zijn ze kansloos op de huizenmarkt, ook verhult de aanhoudend krappe arbeidsmarkt dat de werkloosheid onder jongeren de laatste tijd is gestegen, terwijl die onder ouderen juist is gedaald.
We willen onze economie uiteindelijk weer aan het groeien te krijgen. De gewenste extra productie moet door noeste arbeid worden voortgebracht. De daarvoor benodigde arbeidskrachten hebben we echter helemaal niet. Anders gezegd, de herstelkracht van onze economie is uiterst gering, eigenlijk ongeveer nul. De recessie kan misschien wel mild zijn, maar zonder herstelkracht gaat die lang duren, of blijven we lang in een soort van stagnatie. Het lijkt mij een zeer onaantrekkelijk perspectief. Sociale en politieke spanningen zullen ongetwijfeld toenemen in zo’n lange, milde recessie of lange periode van stagnatie.
We kunnen niet kiezen uit een diepe, korte recessie gevolgd door een krachtig herstel of een milde, maar lange recessie die maar door blijft zeuren. Als we de keus wel hadden, wist ik het wel.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.