Vorige week werd “The Future of European Competitiveness” gepresenteerd, het lang verwachte rapport van oud ECB-baas en oud-premier van Italië, Mario Draghi: het is een indrukwekkend document met een zeer goede analyse van de uitdagingen en veel gedetailleerde aanbevelingen. Het doel is om de productiviteitsgroei een impuls te geven.
Nobelprijswinnaar Paul Krugman zei ooit: “productivity isn’t everything, but in the long run, it’s almost everything”. Hij heeft gelijk. Als we onze materiële welvaart willen verhogen – en dat willen we, ook al omdat we allerlei ambities hebben wat betreft diverse kostbare transities – moeten we meer uren werken of productiever worden wanneer we werken, of beide. Aangezien onze bereidheid langer te werken gelimiteerd is, moeten we het vooral hebben van een stijging van de arbeidsproductiviteit per uur.
Van ongemak naar calamiteit
Het rapport laat zien hoe ver we wat dat betreft zijn achtergebleven bij de VS. Het Amerikaanse reëel beschikbaar inkomen per hoofd van de bevolking is sinds 2000 bijna twee keer zo snel gegroeid als in de EU. Door verzachtende omstandigheden was dat voor ons tot nog toe slechts een ongemak en geen calamiteit, zegt Draghi. Hij waarschuwt dat het niet goed met ons zal aflopen als we er niet in slagen de productiviteit sterker te laten groeien.
Veel beleidsaanbevelingen uit het rapport verdienen opvolging. Toch heb ik diverse kritische opmerkingen. Ten eerste pleit Draghi voor de uitgifte van gemeenschappelijke schuld door de EU om de gewenste verhoging van de investeringen te stimuleren of te betalen. Hij weet natuurlijk ook wel dat zo’n voorstel controversieel is. Door het voor te stellen, neemt hij het risico dat velen afstand zullen nemen van zijn rapport, terwijl die gemeenschappelijke schulduitgifte mij niet essentieel lijkt.
Nauwelijks te begrijpen vind ik de beschouwing over de energieprijzen. Draghi merkt op dat de elektriciteitsprijzen voor Europese bedrijven twee tot drie keer zo hoog zijn als voor bedrijven in de VS en gasprijzen zelfs vijf tot zes keer zo hoog. De energieprijzen in Europa moeten naar beneden, concludeert hij. Zijn aanbevelingen komen neer op het versnellen van de energietransitie. Ik denk niet dat onze energieprijzen op die manier binnen afzienbare tijd zullen dalen.
Schieten in onze eigen voet
Een ander punt van kritiek is dat we in Europa wel heel wonderlijk bezig zijn. We nemen allerlei maatregelen en leggen burgers en bedrijven allerlei verplichtingen op waarvan het evident is dat die de productiviteit verminderen. Neem het krankzinnige aantal mensen dat zich in de financiële sector bezighoudt met de poortwachtersfunctie, om witwassen en de financiering van terrorisme te voorkomen. Wat levert dat op en wat kost het ons?
Terwijl ik deze column schrijf is een verwarmingsmonteur bezig met het jaarlijkse onderhoud van mijn cv-installatie. Een paar jaar geleden duurde dat een half uur. Nu moet er niet alleen onderhoud worden gepleegd, er moet ook van alles worden gemeten, vastgelegd en gerapporteerd. De monteur zegt dat ik een uitgebreid rapport zal krijgen. Hij heeft mij uitgelegd dat hij onder andere de CO2-uitstoot moet meten. Ik heb hem gevraagd of dat vaak niet in orde is. “Eigenlijk nooit”, was het antwoord. In plaats van een half uur duurt deze jaarlijkse beurt nu zo’n anderhalf uur.
Volgens Draghi ontbreekt het de EU niet aan slimme mensen of goede ideeën. Wat betreft het vestigen van patenten blazen we ons partijtje duchtig mee, maar we slagen er onvoldoende in om die innovatieve ideeën te vertalen naar commerciële successen.
Draghi schrijft letterlijk: “… innovative companies that want to scale up in Europe are hindered at every stage by inconsistent and restrictive regulations”. Vooral het door mij vetgemaakte “at every stage” liegt er niet om. Het rapport zegt ook dat meer dan de helft van de mkb-bedrijven de regelgeving en administratieve lastendruk als hun belangrijkste uitdaging en beperking zien.
Als je constateert dat regelgeving en administratieve lasten de productiviteit beperken, lijkt het mij logisch daar eerst eens iets aan te doen, voordat je komt met de suggestie om gemeenschappelijke schuld uit te geven. Hoewel Draghi heel duidelijk is over de schade die we onszelf aandoen, vult hij zijn oproep om de regeldruk te verminderen niet concreet in. Jammer.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.