Jaren geleden stelde Joop Wijn, destijds lid van de Raad van Bestuur van ABN AMRO, mij een keer bij een klantenbijeenkomst voor als ‘optimist tot in de kist’.
Ik kon er best tegen, maar vond de kwalificatie niet terecht. Voorafgaand aan de financiële crisis van 2008 was ik ronduit pessimistisch geweest en had ik vaak gewaarschuwd. Lees mijn FD-columns uit die tijd er maar op na. Toen kenden Joop en ik elkaar echter nog niet. Overigens bleek mijn optimisme later steevast terecht en de (dis)kwalificatie van Joop dus onterecht. Hoe het ook zij, ik ben bang dat ik nu steeds meer een ‘unheimisch’ gevoel krijg.
Momenteel is de conjunctuur speelbal van ongebruikelijke, sterke, maar tegengestelde krachten. Geen wonder dat sommigen een recessie verwachten, anderen geloven in een ‘zachte landing’ terwijl weer anderen het ‘no-landing’ scenario aanhangen. Degenen die een recessie verwachten, menen in meerderheid dat het een korte en milde zal zijn. Ik ben pessimistischer.
Alleen de olieprijs en de prijs van geld doen er toe
Er zijn eigenlijk maar twee prijzen in de economie die er echt toe doen: de prijs van olie en de prijs van geld. De rest is bijzaak.
De olieprijs, misschien kan ik beter zeggen de prijs voor energie, is momenteel een stuk lager dan een jaar geleden en dat geeft de conjunctuur een impuls. De heropening van de Chinese economie draagt verder bij aan een toename van de bedrijvigheid. Daar staat tegenover dat de rente fors is gestegen in de afgelopen vijftien maanden. Het negatieve effect dat daarvan met vertraging uitgaat op de conjunctuur wordt nog versterkt door de aanscherping van de kredietvoorwaarden door banken. Wat komt uit dit krachtenspel voort?
Door basiseffecten zal de inflatie de komende zes maanden verder dalen. Die daling verhult echter dat er een hardnekkig onderliggend probleem is. De arbeidsmarkt is krap en de werknemers zijn in staat een loonstijging af te dwingen die ver uitgaat boven de toename van de productiviteit. Dat gaat ofwel ten koste van de winstmarges of stuwt de prijzen verder op.
Ik denk vooral het laatste doordat veel, zij het zeker niet alle bedrijven opmerkelijk goed in staat zijn hun winstmarges te beschermen. Er is tegelijkertijd zowel sprake van een loon-prijsspiraal als van een winst-prijsspiraal. De centrale banken zullen de rente daarom nog wat verder moeten verhogen en waarschijnlijk niet snel weer verlagen. De recessie die nodig zal zijn om de hardnekkige inflatiedynamiek te breken kan wel eens onaangenaam diep zijn.
De energieprijzen komen daar nog bij. Die zijn altijd al lastig te voorspellen. We raken er inmiddels aan gewend dat LNG een stuk duurder is dan gas dat per pijpleiding kwam. De verwachte economische groei in China zou de olie- en gasprijzen later dit jaar kunnen opdrijven. Bovendien zullen in ons land de belastingen op energie binnenkort toenemen, wacht maar even op de Voorjaarsnota.
Houd MBS in de gaten
Nog het meest maak ik me zorgen over OPEC+. Vorig jaar ging Joe Biden op bezoek in Riyad om de Saoedies te vragen de oliekraan verder open te draaien. Kroonprins Mohammed Bin Salman (MBS) is de sterke man. Die is niet dol op Biden mede doordat die destijds buitengewoon ongezouten kritiek op MBS uitte vanwege de moord op de dissidente journalist, Jamal Khashoggi. Inmiddels hebben de Saoedies toenadering tot Iran gezocht met diplomatieke steun van China. Een klap in het gezicht van de Amerikanen.
Bovendien werken Saoedi-Arabië met Rusland samen binnen OPEC+, evenmin de grootste vrienden van de Amerikanen. Sinds het bezoek en de smeekbede van Biden heeft Saoedi-Arabië de oliekraan van OPEC+ niet verder opengedraaid maar juist twee slagen dichter. Het zou mij niet verbazen als MBS erop uit is om een herverkiezing van Biden tegen te werken door een nieuwe olieprijsstijging te bewerkstelligen die voor een zittende Amerikaanse president electoraal doorgaans negatief uitpakt.
Ach, misschien kan de rijm van Joop Wijn over mij met een lichte aanpassing opnieuw worden gebruikt: ‘pessimist tot in de kist’.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.