In tegenstelling tot de ECB heeft de Amerikaanse Federal Reserve een ‘duaal mandaat’. Zij moet niet alleen prijsstabiliteit bewerkstelligen en handhaven, maar ook maximale werkgelegenheid. Die twee doelstellingen kunnen met elkaar op gespannen voet verkeren.
Fed-baas Powell legde het vorige week weer eens helder uit toen hij werd ondervraagd in het Congres. Het bereiken van prijsstabiliteit heeft momenteel prioriteit, want maximale werkgelegenheid is op dit moment gerealiseerd.
Daarmee zegt Powell met zoveel woorden dat hij een toename van de werkloosheid zal tolereren als dat nodig is om de inflatie bij de doelstelling te brengen. Vervelend natuurlijk voor degenen die hun baan verliezen, maar je kunt beter werkloos worden in een krappe arbeidsmarkt dan in een tijd van massawerkloosheid.
De vraag is wel hoeveel werkloosheidsstijging acceptabel is om de inflatiedoelstelling te realiseren. Tijdens het laatste grote gevecht van de Fed tegen de inflatie steeg de werkloosheid in de VS van ca. 5,5 procent in 1979 tot bijna 11 procent in 1982. Buitengewoon pijnlijk! Dit is echter nu eenmaal de prijs die moet worden betaald om een hoge inflatie de baas te worden.
Democraten trekken nu al fel van leer
Sommige Congresleden, vooral Democraten) trekken nu al fel van leer tegen de Fed omdat de centrale bank een – overigens nogal beperkte – stijging van de werkloosheid voorspelt. Ze interpreteren die voorspelling als een doelstelling van de Fed. Kun je je voorstellen hoe de kritiek en de druk op de Fed zullen toenemen als de werkloosheid daadwerkelijk substantieel oploopt? Durft de Fed het dan aan om te volharden en de rente lang genoeg op een hoger niveau te houden om de inflatiegeest stevig terug in de fles te krijgen?
Mijn indruk is dat de bereidheid om pijn te lijden tegenwoordig minder groot is dan in de jaren 80. Daarom denk ik dat de maatschappelijke en politieke druk enorm zullen zijn om het hoofd te bieden aan een stijgende werkloosheid voordat de beoogde inflatie wordt gerealiseerd. De optredens van Powell wekken bij mij de indruk dat hij elke dag een paar schietgebedjes doet waarin hij vraagt de inflatie geruisloos en pijnloos te laten verdwijnen.
DNB heeft nieuw instrument ontdekt
Met stijgende verbazing volg ik ook de uitingen van onze eigen centrale bank. Die lijkt een nieuw instrument te hebben ontdekt, de oproep. Nu is een oproep aan de overheid om niet met geld te smijten in een economie die wordt geteisterd door hoge inflatie goed te begrijpen. Maar inmiddels strooit DNB met oproepen.
De laatste is gericht aan bedrijven: matig uw winsten. Eerder riep DNB op tot hogere loonstijgingen. Dat was niet aan dovemans oren gericht. De loonstijging is versneld tot een niveau dat hoger is dan de door DNB berekende ruimte. Gelet op de krapte op de arbeidsmarkt was dat ook wel zonder oproep van DNB gebeurd.
We leven, gelukkig, in een markteconomie waar ons economisch gedrag in belangrijke mate door prijsprikkels wordt gestuurd. De centrale bank heeft invloed door het beïnvloeden van de prijs van geld, de rente. Wat betekent het dat DNB het nu nodig vindt het gedrag te beïnvloeden door allerlei oproepen te doen?
Heeft onze centrale bank het vertrouwen in de markteconomie verloren? Of heeft ze misschien het vertrouwen verloren in de effectiviteit van haar eigen beleid?
Heel bizar
De oproep aan bedrijven om de winsten te matigen is wel een heel bizarre. Ik zou zeggen dat de overheid en dan vooral de Autoriteit Consument en Markt (ACM) toe moet zien op voldoende concurrentie. Want dan worden buitensporige prijsstijgingen afgestraft door verlies van marktaandeel. Zegt DNB met haar wonderlijke winstmatigingsoproep dat het in onze economie aan concurrentie schort en dat de ACM tekortschiet?
We zijn de laatste jaren overvallen door een inflatieprobleem. De Fed moet vrezen dat zij onder onhoudbare maatschappelijke en politieke druk komt te staan wanneer de werkloosheid meer dan marginaal stijgt. Fed-baas Powell lijkt te hopen op een wonder. Onze eigen centrale bank doet de ene na de andere wonderlijke oproep. Dat we door de hoge inflatie allemaal wat van slag zijn geraakt, is te begrijpen, maar het geeft te denken dat ook de centrale banken het spoor behoorlijk bijster lijken.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.