Duurzaam beleggen, impact beleggen, verantwoord beleggen; hoe je het ook noemen wilt, dit is beleggen zoals we het bij Triodos doen. En het is heel mooi te zien dat de groei van dit soort beleggingsproducten groot is. Maar tegelijkertijd is er nog een zeer groot deel aan beleggingen dat niet geschaard kan worden onder één van die vormen van verantwoord beleggen.
Sterker nog, ruim 95 procent van alle beleggen zijn niet-verantwoorde beleggingen. De grote vraag is: wie legt daar eigenlijk verantwoording voor af?
Beleggen met oogkleppen
De afweging tussen financieel rendement en financieel risico staat eigenlijk altijd centraal als je met beleggers praat. Risk/return, daar gaat het om. En als je met geld alleen maar nog meer geld wilt maken, dan is het risico natuurlijk ook alleen maar financieel, is de gedachte. Maar zo werkt het natuurlijk niet, zeker niet op de lange termijn. Want uiteindelijk ligt achter elk financieel product een reële waarde.
Als de eindbelegger erachter komt dat de reële waarde van zijn belegging niet overeenkomt met de nominale waarde, dan ontstaat een probleem. Of het nu gaat om verpakte en doorverkochte hypotheken zoals vlak voor de crisis in 2008, de bedrijfswaarderingen tijdens de dotcom-bubbel in de jaren ‘90, de bitcoins nu of de tulpenbollen in de 17e eeuw, ergens gaat het dan toch mis. Met geld nog meer geld maken voegt niets toe aan de samenleving.
Ja, het kan op korte termijn tot mooie rendementen leiden, maar gaat op lange termijn per definitie mis. En dan blijken die rendementen niets anders te zijn dan een herverdeling van kapitaal. Omdat de belegging niet productief was, is er in de reële economie niets veranderd. De ‘winnaars’ zijn diegenen die vlak voor het mis ging zijn uitgestapt. De verliezers zijn degenen die zijn blijven zitten met de financiële schillen en dozen.
Ergens in de afgelopen decennia is het idee ontstaan dat beleggen vooral gaat over financiële waarden. Dat de keuze voor hoe je belegt losstaat van wat je als mens vindt. Of wat de niet in geld uit te drukken neveneffecten zijn van beleggingen. Heel opvallend.
Kapitaal stuurt de wereld en elke belegging heeft impact. Waarom wordt alleen bij ‘verantwoord’ beleggen die impact zo benadrukt?
Onverantwoorde uitkomsten
Laten we het dus maar eens hebben over de impact van de beleggingen die we niet-verantwoord noemen. Wat zijn daarvan de maatschappelijke gevolgen? Een paar voor de hand liggende antwoorden:
- Positief door producten of processen: De beleggingen hebben een positieve impact door producten en/of processen met een groot maatschappelijk rendement.
- Negatief door foute producten: als het gaat over beleggingen in bijvoorbeeld fossiele energie, wapens, of tabak; dan is er bewijs genoeg dat de reële impact op onze samenleving negatief is door de aard van de producten. We halen de doelstellingen van het Parijs Klimaatakkoord niet als we massaal olieproducenten goedkoop blijven financieren. We gaan eerder dood als we roken. En dat geldt ook voor wapens, als we ze gebruiken.
- Negatief door foute processen: Bedrijven die kinderen aan het werk zetten, het milieu zwaar belasten door de manier waarop ze produceren of zich niets aantrekken van wet- en regelgeving. Het financiële rendement komt dan tot stand ten koste van de samenleving. Dat is bepaald niet wenselijk en op de lange termijn zeker niet houdbaar.
De eerste categorie komt bijna niet voor bij mainstream-beleggen. De tweede en derde veel vaker. Maar veel beleggers hebben geen idee wat de impact van hun belegging is. Iedereen die belegt in een indexfonds weet waarschijnlijk niet eens waarin hij of zij belegt. Want de bedrijven waaruit de index bestaat is voor veel beleggers uit het zicht: hij of zij kijkt vooral naar de prestatie van de index.
Wie neemt de verantwoordelijkheid?
De vraag die dan overblijft, hoe het antwoord op de vraag naar de maatschappelijke gevolgen ook luidt: wie neemt de verantwoordelijkheid voor onverantwoord beleggen? Mijn antwoord daarop is vrij simpel: de belegger zelf. Je bent als verschaffer van kapitaal verantwoordelijk voor wat er met dat kapitaal gedaan wordt. En dan zou het goed zijn als beleggers, en dus ook bedrijven, vaker gedwongen worden het totaal van effecten – zowel de positieve als de negatieve - van hun investeringen te laten zien.
In dit tijdsgewricht van klimaatverandering, groeiende ongelijkheid en voortdurende uitputting van de aarde is het uiteindelijk het meest belangrijk om duidelijk te zijn over wat onverantwoord is. Opdat steeds meer beleggers hun verantwoordelijkheid nemen en hun kapitaal inzetten voor positieve impact.
Hans Stegeman is econoom en werkt bij Triodos Investment Management.