De laatste weken staan de kranten vol met commentaren over aanvallen van president Trump op Jerome Powell, de voorzitter van de centrale bank. Wat veel minder belicht wordt, zijn de mogelijke gevolgen op lange termijn van wat zich vandaag in de Verenigde Staten afspeelt.
De herverkiezing van Trump maakte hem radicaler, systematischer in zijn aanpak om de Amerikaanse geschiedenis van de laatste decennia te herschrijven. Wordt Amerika zelf het voornaamste slachtoffer van zijn aanpak? We zetten een en ander een op rijtje.
De strategische aftochten van de VS
In de vorige decennia zagen we een land dat er na iedere crisis sterker uitkwam. Denk aan Wereldoorlog II, de Koude Oorlog, maar evengoed aan het debacle in Vietnam, waarna het land zijn tweede adem vond door zijn toenadering tot China onder Mao.
De oorlog in Vietnam begon evenwel ook de Amerikaanse maatschappij te veranderen. Het land werd terughoudender in buitenlandse militaire interventies. De gevolgen zagen we in de terugtrekking uit Afghanistan, maar ook in het niet ageren door president Obama op de gifaanvallen in Syrië. Naast de opening naar China was er ook de wapenbeheersing (SALT-akkoorden) met de Sovjet-Unie.
Maar wat de laatste maanden gebeurt is van een totaal andere orde. De manier waarop president Trump enerzijds met Rusland, Oekraïne en Europa omgaat en anderzijds zijn containment aanpak in de breedte van China, duiden op een complete ommezwaai. Strategische bondgenootschappen (met Europa, Canada, Latijns-Amerika of Azië) worden stelselmatig onderuit gehaald of ronduit stopgezet. Dit alles leidt meer een meer tot een verlies–verlies verhaal.
Hoe de democratie onderuit gehaald wordt
Dit is de voorbode van een autocratie, waar van checks and balances geen sprake meer is. Beetje bij beetje ontmantelt president Trump de democratische pijlers van zijn land. Hij keert zich tegen de rechterlijke macht, abortus- en minderhedenrechten worden afgenomen, de vrijheid van pers wordt gefnuikt, universiteiten worden aan banden gelegd. Dit radicalisme zit er reeds jaren aan te komen, maar komt nu in een stroomversnelling en draagt bij tot een complete desintegratie van de Amerikaanse maatschappij.
De gevolgen voor het land en zijn economische partners zijn nu reeds zichtbaar. Kan Europa het land nog als een betrouwbare handelspartner beschouwen? Europa is immers niet langer een prioriteit voor president Trump. De dichtste buurlanden en jarenlange handelspartners (Canada, Brazilië en Mexico) bereiden tegenacties voor. Internationale beleggers kijken bezorgd naar de situatie in Taiwan. Trekt China lering uit de nieuwe geopolitieke aanpak van Trump, waarbij alleen grootmachten tellen?
Wat betekent dit alles voor de wereldeconomie?
Sedert de herverkiezing van president Trump kennen zowel de obligatie- als de aandelenmarkt een grotere volatiliteit. Zijn onfatsoenlijke uitspraken rond de heer Powell (‘Zal hem vervroegd afzetten want hij is een complete idioot en koppige ezel’) duwden de rentevoeten op lange termijn ondertussen naar boven. Zijn TACO-gedrag (Trump Always Chickens Out – hij krabbelt steeds terug) rond de importheffingen houdt de beurzen voorlopig nog op hoogte. Maar de stijgende rente is net wat hij niet wil en doet bedrijven en particulieren dieper in de zakken tasten bij het aangaan van nieuwe kredieten.
Verschillende scenario’s doen ondertussen de ronde. Optimisten zien een meer dynamische economie als resultaat, andere daarentegen spreken over stagflatie met een recessie als resultaat. Ik denk dat de Amerikaanse economie vandaag wel eens veel kwetsbaarder zou kunnen zijn dan wat de markt inschat.
Uiteraard is niet alles negatief. Europa moet er sterker uitkomen. Zo kwam Europees Commissievoorzitter Von der Leyen met haar voorstel voor een EU-budget van 2.000 miljard euro. Samen met China of Indië werken wij hopelijk verder aan de energietransitie, zijn er in de Verenigde Staten gelukkig de 50 staten met hun eigen reglementeringen en budgetten en nemen veel multinationals een eigen verantwoordelijkheid op (niet alleen op het vlak van het klimaat maar evengoed op het vlak van nieuwe aanvoerketens). Of de dollar haar rol van reservemunt zal verliezen blijft een open vraag, maar het proces van de-dollarisatie is ingezet en kan snel omslaan in een paniekmodus.
Wat brengt de toekomst na president Trump?
De illiberale politiek in de Verenigde Staten kan nog jaren duren. Wie komt na hem? Zijn vicepresident Vance? J.D. Vance is gestructureerder, intelligenter wellicht maar is qua ideologie radicaler en kan dus gevaarlijker zijn dan zijn voorganger. Het feit dat Vance de ideeën van Curtis Yarvin, de populistische blogger, genegen is (die de Amerikaanse schulden niet als schulden ziet maar als aandelen met beperkingen) zegt genoeg.
Ook de Democraten willen niet per se terugkeren naar het liberale model van de laatste decennia. Ieder land zal blijven zoeken naar middelen om de Amerika-suprematie te omzeilen, is het niet op zichzelf dan wordt het in ad hoc coalities. Voor China is het alvast de aanleiding om de technologie-primauteit te versnellen. Het land laat niet met zich sollen en slaat terug. Het blokkeren van zeldzame metalen is er maar een voorbeeld van.
Amerika op weg naar af?
Een recente studie van de heren Funk, Schularick en Trebesh (onderzoek naar de groei-effecten bij 50 populisten en dit sinds 1900) toont aan dat na 15 jaar het bnp 10 procent lager staat dan onder normale omstandigheden. Het ondermijnen van de rechtsstaat, de markt ontregelen (via tarieven) en allianties ontbinden worden geassocieerd met de lagere groei. Hoe langer extreem rechtse populisten aan de macht blijven, hoe meer hun aandelenmarkt onderpresteert (Harvard Business Review).
Ze zijn niet alleen met die resultaten. De recente studie van Lei&Wisniewski (2025) wijst bij illiberale staten op hogere volatiliteit, gepaard met mindere beursrendementen.
Of het allemaal zo’n vaart zal lopen valt af te wachten. Haalt TACO de bovenhand? Het IMF stelde in april alvast de verwachte wereldgroei bij van 3,3 procent naar 2,8 procent. “Le suicide de l’Amérique” (van François Heisbourg, lees ook Patrice Spinosi, “Menace sur l’ état de droit”) doet alvast nadenken. Een verwittigd belegger is er twee waard.
Jan Vergote is onafhankelijk financieel consultant en analist.