Als we de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump mogen geloven, zal hij 60 procent heffen op Chinese import en 20 procent op de rest van de wereld. Landen die de dollar als handelsmunt afvallen zou hij zelfs 100 procent belasten. Wat vertellen twee historische voorbeelden over de mogelijke impact van dat alles? Een aantal feiten op een rij.
1. Ontstaan van de VS
Wanneer we naar het ontstaan van de Verenigde Staten terugkeren, dan komen we terecht bij de grondleggers. Na het ondertekenen van de Onafhankelijkheidsverklaring stelden ze de grondwet op. Ze voerden handelstarieven in met een dubbel doel: inkomsten genereren voor de overheid en importsubstitutie instaureren voor de industrie. Het moest zowel het handelstekort als de buitenlandse competitie verminderen.
Bij de opstart waren handelstarieven de grootste bron van inkomsten voor de federale overheid: ongeveer 95 procent in de eerste decennia. Vanaf de start van de burgeroorlog (Civil War) tot het begin van de inkomstentaks (1913) varieerden de taksen op de geïmpacteerde goederen tussen 40 en 50 procent.
We zagen een forse opstoot in 1930 door de Smoot-Hawley Act, met een top van bijna 60 procent. De gevolgen waren desastreus: de globale export van goederen, uitgedrukt als deel van het globaal wereldinkomen, daalde de jaren erop van 12 procent tot 5 procent. Het leidde tot een wereldwijde crisis.
Maar daarna nam de Amerikaanse handelspolitiek een bocht. Na de tweede wereldoorlog werd het GATT-akkoord (1947) getekend: General Agreement on Tariffs and Trade, een handelsverdrag ter bevordering van de internationale handel, met een forse verlaging van invoerheffingen tot begin 2020.
2. Koude Oorlog
De periode van de Koude Oorlog (1945-1991) tussen het communistisch blok en de kapitalistische landen geeft ons de eerste lessen op handelsvlak wanneer twee strijdende blokken recht tegenover elkaar staan. De handel in goederen tussen de twee blokken daalde van 20 procent tot 10 procent, als percent van de globale handel in de periode 1945 - 1980, of een halvering. Tezelfdertijd steeg de globale handel van 8 procent tot 30 procent van het wereldinkomen in dezelfde periode.
De gevolgen van de Koude Oorlog waren duidelijk: daar waar de handel tussen de rivaliserende blokken halveerde, zorgden GATT-akkoorden dat de handel binnen de rivaliserende blokken de globale handel ten goede kwam. Er kwam zelfs een forse groei van de handelsgroei op wereldvlak.
De Koude Oorlog kunnen we zien als een soort van geo-economische fragmentatie, waarbij de handel en investeringen zich bewegen langs nieuwe geopolitieke lijnen. Zelfs bij de ontkoppeling van de twee blokken zagen we gelukkig geen deglobalisatie op wereldvlak.
Een aandachtspunt waar we vandaag wel aan moeten denken is dat tijdens de Koude Oorlog de negatieve gevolgen van de handelsoorlog tussen de twee rivalen maar fors zichtbaar werden na vier à vijf jaar. Vertaald naar deze tijd: een verdere escalatie tussen Amerika en China moet dus zeker worden vermeden.
3. “Connector-landen”
De Trump-handelstarieven van 2018 leidden tot daling van de handel tussen de rivaliserende blokken VS en China met net geen 5 procent. In de Koude Oorlog leidden gelijkaardige spanningen tussen de VS en de Sovjetunie nog tot een halvering van hun handel. Wat verklaart dit grote verschil? Een deel van het antwoord ligt bij de ‘connectorlanden’.
Met connector countries bedoelen we landen zoals Vietnam, Indonesië, Mexico, Polen of Marokko. Deze landen kenmerken zich vandaag door hun uitgebalanceerde internationale politiek. Ze kiezen niet echt een radicaal standpunt pro de VS of pro China, maar nemen eerder een opportunistische handelshouding aan.
We verduidelijken dit met enkele cijfers. In de periode 2017-2022 daalde de Amerikaanse import van Chinese goederen met 5 procent. Tezelfdertijd steeg het Amerikaans import-aandeel vanuit Vietnam, Taiwan, Canada, Mexico en India met respectievelijk 1,9 procent, 1 procent, 0,7 procent, 0,7 procent en 0,6 procent.
India
Om even stil te staan bij India: het land heeft zeker zijn sterktes. Het is overduidelijk een Plus One in een wereld van China Plus One, de zakelijke strategie om toch minstens een leverancier naast China te hebben.
India heeft goede relaties met het Westen, voor wie het strategisch belangrijk is. Denk aan de informatica sector. Maar het land is belangrijk genoeg om ook voor andere landen relevant te zijn. Het kan een leidende rol opnemen in de promotie van de liberalisering van de handel, zowel binnenlands als wereldwijd. Het land heeft ook zijn voordeel van de diaspora, die wereldwijd grote invloed uitoefent, in het bijzonder in de Verenigde Staten. Als connector country heeft het dus heel wat troeven.
Het is duidelijk dat die landen zich letterlijk hebben gepositioneerd in de toeleveringsketen tussen China en Amerika om de tarieven te helpen omzeilen.
- Er is duidelijk een positief verband tussen de verandering in het aandeel van de Chinese export naar de connectorlanden en de verandering van de Amerikaanse import uit die connectorlanden.
- In dezelfde periode zien we ook een positieve correlatie tussen de verandering van de Chinese investeringen in de connectorlanden en de verandering van de Amerikaanse import uit die landen.
Het mag ons dan ook niet verwonderen dat het Amerikaans handelstekort nauwelijks verbeterde. Gedurende de Trump-administratie werd de daling van het bilateraal handelstekort met China meer dan gecompenseerd door de verhoging van het tekort met de connectorlanden.
Daar waar het Amerikaans tekort met China tussen 2016 en 2020 verbeterde met 40 miljard dollar, verslechterde dit met Mexico, Zwitserland en Vietnam respectievelijk met 50, 40 en 35 miljard dollar.
Het gevolg was dat in de periode 2016 tot 2023 het Amerikaans handelsdeficit als deel van hun bbp nauwelijks wijzigde, ondanks Trump-Biden tarieven. Vergeet niet dat onder president Biden meer tarieven geïnd werden dan onder Trump, namelijk 144 miljard versus 89 miljard dollar. We spreken over importtarieven op wasmachines, zonnepanelen, aluminium en staal. Meer dan 95 procent van de tarieven is aan China verbonden.
In mijn volgende bijdrage gaan we dieper in op de gevolgen voor de groei, de werkgelegenheid, de inflatie en de inkomens van de Amerikanen. We ronden af met enkele aanbevelingen hoe die handelsoorlog te temperen.
Jan Vergote is onafhankelijk financieel consultant en analist.