Eeuwenlang is goud een belangrijk onderdeel van het monetaire systeem. Tussen de jaren zeventig en eind jaren negentig verkochten veel centrale banken hun goudreserves. De laatste 20 jaar echter zien we een toename in de goudaankopen door de focus op financiële stabiliteit, inflatie en diversificatie. Maar, als de geschiedenis zich herhaalt en centrale banken opnieuw goud verkopen door de stijgende overheidsuitgaven, dan komt de goudprijs in de toekomst onder druk.
Goud staat al lang voor meer dan alleen maar luxe – het belichaamt blijvende rijkdom en onwrikbare stabiliteit. Door de geschiedenis heen heeft dit stralende metaal gediend als een betrouwbare opslagplaats van waarde, een indekking tegen inflatie en een veilige haven bij economische stormen. In elk tijdperk, van oude koninkrijken tot moderne economieën, heeft de tijdloze glans van goud investeerders en gewone mensen gerustgesteld, als een standvastig symbool van welvaart en een baken van veiligheid in onzekere tijden.
De kooplust van centrale banken
In de afgelopen jaren heeft de rol van goud in het wereldwijde financiële systeem een opleving gekend, met centrale banken die opnieuw grote hoeveelheden goud kopen. Deze trend wordt deels gedreven door toenemende geopolitieke spanningen, economische volatiliteit en een verlangen naar financiële zekerheid.
De beslissing van centrale banken om goud te kopen is niet helemaal nieuw. Eeuwenlang was goud een belangrijk onderdeel van het monetaire systeem, maar het belang ervan nam af na de ineenstorting van het Bretton Woods-systeem in de jaren zeventig. Na het einde van de goudstandaard verkochten veel centrale banken hun goudreserves en werd het edelmetaal grotendeels gedegradeerd tot handelswaar.
In de afgelopen twee decennia hebben centrale banken over de hele wereld hun goudaankopen echter verhoogd. Deze opleving kan worden toegeschreven aan verschillende factoren, waaronder:
- Geopolitieke spanningen: Met de aanhoudende oorlog in Oekraïne, spanningen tussen het Westen en Rusland en toenemende zorgen over de Chinese invloed, hebben veel centrale banken de veiligheid en zekerheid gezocht die goud biedt.
- Diversificatie van reserves: Landen willen hun deviezenreserves diversifiëren om de risico’s te beperken die verbonden zijn aan de afhankelijkheid van de Amerikaanse dollar.
- Afdekking tegen inflatie: Goud is een aantrekkelijke optie voor centrale banken die hun economieën willen beschermen.
- Financiële stabiliteit: Met de opkomst van digitale valuta’s, de instabiliteit van bepaalde financiële instellingen en wereldwijd stijgende schuldniveaus, zijn veel centrale banken op zoek naar diversificatie in tastbare activa zoals goud, dat niet onderhevig is aan dezelfde risico’s als fiatvaluta’s.
Sinds 2020 hebben centrale banken een consistente en groeiende interesse in goud getoond. In 2024 voegden centrale banken netto 1.045 ton goud toe, wat het derde opeenvolgende jaar met meer dan 1.000 ton aankopen markeert. Opmerkelijke kopers waren Polen en de Reserve Bank of India. Andere opkomende markten zoals Turkije, Hongarije en Servië verhoogden eveneens hun goudreserves. De People’s Bank of China voegde 44 ton toe.
Voor opkomende markten is goud een middel om de afhankelijkheid van de Amerikaanse dollar te verminderen en de risico’s van door het Westen gedomineerd financiële systeem te beperken.
Belgische goudreserves
Tegelijkertijd heroverwegen sommige landen hun goudreserves, met België als een van de landen die onlangs het idee hebben geopperd om een deel van hun reserves te verkopen, om defensie-uitgaven te financieren.
België heeft niet de grootste goudreserves van Europa, met ongeveer 227 ton goud in de kluizen van de centrale bank. Deze reserve is ongeveer 20 miljard euro waard. Waar is dat goud? Er wordt geschat dat minder dan 10 procent van het goud in België ligt opgeslagen.
De belangrijkste verkoop van goud door België vond plaats in de periode 1989-1998. In deze periode beschouwde België, net als veel andere landen, goud als minder essentieel voor zijn monetaire systeem. De verkopen maakten deel uit van een bredere trend in de jaren 1980 en 1990, toen centrale banken hun goudreserves probeerden te verminderen ten gunste van staatsobligaties en vreemde valuta.
België verkocht ongeveer 1.000 ton van zijn goudreserves, wat overeenkomt met bijna 100 miljard dollar tegen de huidige prijzen. In 2005 verkocht ons land een kleiner deel van zijn reserves om een begrotingstekort aan te vullen. Europese centrale banken waren de meest actieve verkopers van goud van de jaren 1980 tot begin 2000, gedreven door de Central Bank Gold Agreement (CBGA) en de verschuiving weg van door goud gedekte valuta’s.
We zijn twintig jaar later en België overweegt opnieuw om een deel van zijn goudreserves te verkopen. Deze beslissing is grotendeels ingegeven door de groeiende defensie-uitgaven van ons land in het kielzog van de toegenomen bezorgdheid over de veiligheid in de wereld.
Verleiding om te verkopen
Komen centrale banken opnieuw in de verleiding om goud te verkopen? In de afgelopen drie decennia heeft de Duitse Bundesbank haar goudreserves grotendeels bewaard en veel goud dat in het buitenland was opgeslagen gerepatrieerd. Een groot deel van het Duitse goud was tijdens de Koude Oorlog opgeslagen in New York, Londen en Parijs, maar sinds 2013 heeft Duitsland een initiatief genomen om aanzienlijke hoeveelheden goud terug te brengen naar Frankfurt.
Hoewel de Italiaanse regering en centrale bank niet de reputatie hebben de meest gedisciplineerde financiële spelers te zijn, hebben ze de afgelopen vijftig jaar ook geen significante delen van hun goudreserves verkocht en politieke leiders hebben met regelmaat de waarde van goud benadrukt als een verdedigingsmechanisme tijdens economische uitdagingen.
De meest opvallende Europese verkopers in die periode waren het Verenigd Koninkrijk met 400 ton, Nederland met 1.100 ton, Zwitserland met 1.300 ton en België.
Zal de geschiedenis zich herhalen? Volgens het verdrag betreffende de werking van de Europese Unie mag een regering een centrale bank niet dwingen om goud te verkopen. Een centrale bank kan wel zelf dit initiatief nemen. Maar in 2019 stelde de ECB in een advies over de Italiaanse goudreserve dat een overdracht van goud van de centrale bank naar de staat in strijd is met Europese wetgeving.
Indien meer landen het voorbeeld van België volgen om een deel van de goudreserves te verkopen, dan kan de goudprijs onder druk komen te staan.
Stephan Desplancke is oprichter van Toward Wealth Management, heeft vijftien jaar bij Blackrock gewerkt en is columnist van Investment Officer.