Risicobeheer wint aan belang voor pensioenfondsen. Dat maakt verdere professionalisering nodig, zegt sleutelfunctiehouder Anita Jharap tegenover Mark Willemse, partner van Cardano Group. Een gesprek tussen professionals onder elkaar.
Wie op de website van DNB de ‘geschiktheidseisen sleutelfunctiehouder risico- beheer’ bestudeert, ziet dat het een stevige uitdaging is. Maar liefst vijf pagina’s aan ‘kennis, vaardigheden en professioneel gedrag’ worden opgesomd, op basis waarvan de toezichthouder de geschiktheid van de kandidaat toetst. Maar die staalkaart aan eisen heeft zijn vruchten afgeworpen, stelt Anita Jharap, sleutelfunctiehouder risicobeheer.
Zij vindt dat dankzij de Europese richtlijn het risicobeleid nu is belegd bij een fonds specifieke functionaris en het daardoor niet meer vrijblijvend is. ‘Dat is een hele goede ontwikkeling’, vindt Jharap, ‘want vroeger deed het bestuur het er toch vaak bij. Met de komst van de sleutelfunctiehouder wordt nu serieuzer nagedacht over het risicomanagement. Die persoon zit er immers niet voor de decoratie.‘
‘Zonder risk minded bestuur lukt het niet’
Hoewel Jharap als risicohouder wel zitting heeft in het bestuur van Pensioenfonds Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf (SGB), en naar eigen zeggen voldoende air time krijgt, is daarvan niet bij alle pensioenfondsen sprake. Dan is het vaak een externe medewerker die in amper vier uur per week het risicobeleid controleert.
Jharap: ‘Dat kan op zich wel, maar dan moet je een heel risk minded bestuur hebben, anders lukt het niet. Als je bij voorbeeld een hele dominante bestuurder hebt met een beleggingsachtergrond, dan kom je er met vier uur per week echt niet tussen. Je moet er in het bestuur echt bij zitten. Want dat wat écht prioriteit heeft, komt op de agenda en wordt ook gedragen door het bestuur.’
Jharap noemt een aantal thema’s die voor pensioenfondsbestuurders, zoals de verantwoordelijke risicobeheerder, een high risk impact kunnen hebben. Zo spreekt ze van cybercriminaliteit die door de hack van afgelopen najaar bij pensioenuitvoerder Blue Sky Group duidelijk maakte dat ‘het niet de vraag is óf je met hackers te maken krijgt, maar wanneer’.
Zorgplicht hoog op agenda
Andere thema’s die hoog op de agenda staan van haar beroepsgroep en die van fondsbesturen, zijn de hoge eisen die in het nieuwe pensioencontract worden gesteld, zoals onder meer de zorgplicht. ‘Je krijgt te maken met deelnemers die nooit inhoudelijk naar het pensioen hebben gekeken en nu moeten beslissen wat ze met hun individuele potje willen. Bij de bepaling van hun risicohouding kunnen ze dan een verkeerde keuze maken. Daar komen ze dan achter wanneer het te laat is om nog te repareren.’
Zij vindt dat pensioenfondsen hier aan- dacht voor kunnen hebben. ‘Als bestuur kun je je daarin verdiepen, bijvoorbeeld door een workshop met deskundigen te organiseren. Ook hebben veel fondsen geen hoorrecht voor hun gepensioneerden. Hoe kun je dat faciliteren? Maar ook: kan je pensioenadministratiesysteem dat wel aan?’
Volgens haar wordt in het nieuwe stelsel, waarvan meer transparantie wordt verwacht, de uitlegbaarheid naar deelnemers steeds belangrijker. ‘De wereld is voor veel mensen heel abstract aan het worden. Dan moet je je beleid kunnen uitleggen naar je deelnemers. Als je dat goed doet, kun je je achterban goed meekrijgen in bepaalde veranderingen. Daarbij is storytelling volgens mij essentieel, en ook veel beter dan een droge ALM-studie om uit te leggen waarom je je beter proactief dan reactief kunt aanpassen, bijvoorbeeld met het oog op klimaatverandering.’ Zo probeert Pensioenfonds SGB de communicatie te verbeteren door zich aan een A2-taal- niveau te houden en veel te doen met filmpjes en andere tools en door gebruik te maken van Facebook.
Eén dag besturen niet genoeg
Jharap bevestigt dat het voor pensioen- fondsbestuurders om zeer grote risico- thema’s gaat, waarbij het in deze transitie langzaamaan duidelijk wordt dat het onhoudbaar is dat een gemiddeld pensioenfonds met bestuurders werkt die maar één dag per week verbonden zijn. ‘Want het gaat wel om miljarden aan pensioenvermogen. Volgens mij is dat niet langer houdbaar en verantwoord. Kijk naar de grote fondsen, zoals ABP, die naar een fulltime kader gaan voor hun bestuur. Tijdens de coronacrisis kwam je echt niet meer uit met de uren waarvoor je bent aangenomen’, zegt Jharap.
Gelet op alle uitdagingen en grote thema’s waar pensioenfondsbestuurders mee geconfronteerd worden, pleit zij dan ook voor een verdere professionalisering van de beroepsgroep. ‘Neem vooral deskundigen aan als bestuurder: zo hebben we bij een van mijn fondsen gekozen voor de beste actuaris, een jonge vrouw, in plaats van altijd maar de oudere man die veel minder weet van pensioenen. Daar moet je in een bestuur meer over kunnen praten, ook om tot meer diversiteit in de samenstelling te komen.’ Belangrijk zijn ook de soft skills van governance, vindt Jharap.
Daartoe zou het bijvoorbeeld goed zijn als een bestuursvergadering eens wordt opgenomen en dat die dan met een begeleider wordt teruggekeken. In de praktijk is het probleem dat de agenda vaak zo vol is dat je daar door alle focus op de inhoud niet aan toekomt.
‘We hebben wel een bestuurder die observeert en met wie we dan de vergadering evalueren. Wat dat betreft krijgt de softe kant van de governance maatschappij- breed te weinig aandacht.’ Hoog tijd dat dit thema anno 2022 overal hoger op de agenda komt te staan, stelt Jharap, die ervan overtuigd is dat je hierdoor samen tot de beste beslissingen komt.
Dit artikel is verschenen in de eerste editie van FN Institutioneel, de krant voor pensioenfondsbestuurders en -beleggers die dit jaar 6 keer zal verschijnen.