‘2015 wordt een kernjaar in de 21e eeuw. Of het ook een historisch jaar zal worden hangt vooral van de Verenigde Staten af. En als ik eerlijk ben, zijn de voortekenen niet gunstig.’
Dat stelt Jeffrey Sachs, een van de meest gezaghebbende Amerikaanse economen en adviseur van VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon. Fondsnieuws sprak met Sachs, die vorige week in Nederland was voor een presentatie op een bijeenkomst van Skagen Funds.
Sachs wijst erop dat dit jaar drie belangrijke conferenties op de agenda staan: één over armoedebestrijding, één over financiering van duurzaamheid en één over klimaatveranderingen. Een akkoord op die laatste conferentie, in december in Parijs, is volgens Sachs van vitale betekenis voor (de levensvatbaarheid in) de wereld.
De econoom wijst erop dat 2014 het warmste jaar was sinds de telling van de temperatuur in de tweede helft van de negentiende eeuw is.
Voortdurende crisismanagement
‘Er is inmiddels op overweldigende wijze door wetenschappers bewezen dat er inderdaad sprake is van klimaatverandering. De gevolgen die dat op de mensheid heeft, zijn nog beperkt voel- en zichtbaar. De komende tien jaar zal er nog wel sprake zijn van economische groei, maar na 2025 worden de effecten bij ongewijzigd beleid op grote schaal voelbaar en zullen gepaard gaan met conflicten en oorlogen. Als het zover is komen regeringen alleen nog maar crisismanagement toe.’
De conferentie in Parijs zal de ’ laatste werkbare kans’ zijn om klimaatveranderingen aan te pakken.
Weer Bush-telg in Witte Huis?
Probleem is echter dat met name in de Verenigde Staten de klimaatveranderingen door de machtige lobby van de olieindustrie wordt ontkend. Zij heeft de Republikeinse partij volledig in haar greep en Sachs verwacht dat met Jeb Bush wederom een presidentskandidaat uit de gelijknamige familie zich meldt om de belangen van de sector te vuur en te zwaard verdedigen.
Dat geldt volgens hem bij voorbeeld in het Midden-Oosten waar de Verenigde Staten een geheime oorlog voeren om die belangen van de olieindustrie te dienen, waarbij men gesteund wordt door de geheime dienst CIA, die hij omschrijft als een ‘destructief instituut’.
Tegenover een Republikeinse kandidaat zullen de Democraten waarschijnlijk Hillary Clinton naar voren schuiven. Maar ook zij laat haar oor (om het campagnegeld) hangen naar de machtige olieindustrie, vindt Sachs. ‘Zij praat centrum-links, maar handelt centrum-rechts.’
Washington in greep lobbyisten
Sachs, die tegen zijn zin nog altijd te boek staat als de ‘godfather van de shocktherapie’ en daarmee van het neoliberalisme, vindt dat de Verenigde Staten een ernstig democratisch tekort hebben. ‘Het publiek doet er niet toe. Het gaat er om wie de campagnes financieren, zoals de olie-industrie en schatrijke Amerikanen die geen belasting willen betalen.’
Deze twee belangengroepen, samen met het militair-industriële complex, hebben Washington in hun greep. ‘Het is schokkend en beschamend dat bij de komende presidentsverkiezingen naar verwachting meer dan 10 miljard dollar door lobbyisten in de campagnes van de kandidaten wordt gepompt.’
De meeste zorgen maakt hij zich over de Republikeinen, die nu de meerderheid in beide huizen hebben en wereldwijde acties op het terrein van klimaatveranderingen zullen proberen te torpederen.
Impasse in Congres
Sachs denkt dat president Obama het (verwachte) akkoord van Parijs zal ondertekenen, ‘want je ziet dat hij nu gaat zeggen wat hij echt denkt en vindt’. Maar ook Obama is volgens hem niet vrij. Hij stelt dat de omgeving rond Park Avenue op Manhattan eens in de acht tot tien weken s’ avonds hermetisch wordt afgezet, omdat de president incognito op audiëntie moet bij één van zijn schatrijke geldschieters.
Maar ook al voelt Obama zich nu vrij om te doen wat hem écht goeddunkt, Sachs denkt dat het Congres de ratificatie van een akkoord over klimaatverandering zal tegenhouden. Dat betekent volgens hem uitstel totdat de machtsverhoudingen in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden wijzigen.
Dat de loop van de geschiedenis toch anders wordt dan dit sombere scenario, sluit Sachs niet helemaal uit. ‘De Verenigde Staten zouden in dit dossier geïsoleerd kunnen komen te staan tegenover 193 landen die een akkoord over de aanpak van klimaatveranderingen wél willen.’
Daarnaast houdt Sachs er rekening mee dat er in de VS zelf druk van onderop gaat ontstaan, dat de bevolking echt voor een duurzame ontwikkeling opkomt en dat delen van het bedrijfsleven die veranderingen ook om hun moverende redenen gaat eisen. ‘Nu al wil een duidelijke meerderheid van de Amerikaanse bevolking duurzame energie en ontwikkeling. Dat kan politieke momentum krijgen.’