Ruim een week is de Russische aanval op Oekraïne nu aan de gang en heeft president Poetin via zijn Franse ambtgenoot Macron bevestigd dat hij geheel Oekraïne wil veroveren. Die bevestiging van al langer levende vermoedens en vrees zorgde deze week voor de grootste rally in grondstoffenprijzen in meer dan 50 jaar. Van gas tot tarwe en van olie tot aluminium, alles stijgt tot recordhoogte.
De S&P GSCI-index, die de prijs van wereldwijde grondstoffen in beeld brengt, is de afgelopen maand met maar liefst bijna 18 procent gestegen. Sinds begin dit jaar bedraagt de stijging meer dan 33 procent. Dat is het hoogste niveau sinds de vorige (olie)crisis van 2007/2008. Als de prijsstijging zijn huidige tempo vasthoudt dan wordt het niveau van de jaren ‘70 van de vorige eeuw overtroffen. Toen was het een oliecrisis die tot zeer forse inflatie leidde, in combinatie met renteverhogingen en uiteindelijke stagflatie gepaard gaan.
‘Uitzonderlijke marktbewegingen’
Ook de oorlog in de op landbouw gerichte Oekraïne heeft grote gevolgen: zo zijn de tarweprijzen extreem gestegen. Dat geldt ook voor graan dat op een prijsstijging van 40 procent staat. Rusland en Oekraïne zijn samen goed voor iets minder dan 30 procent van de wereldwijde tarwe-export. De prijzen stijgen vrijdag verder door, mede doordat er in de Oekraïne gevechten plaatsvonden rond de grootste kerncentrale van het land.
Dominic O’Kane, analist bij JPMorgan, verklaarde tegenover de Financial Times dat de ontwikkelingen in Rusland en Oekraïne ‘uitzonderlijke bewegingen’ in de grondstoffenprijzen teweegbrengen. Hij denkt dat dat ook structurele gevolgen zou kunnen hebben voor het aanbod op lange termijn, ‘maar we geloven ook dat er ook een geloofwaardige dreiging is van vernietiging van de vraag.’
Vrijwel alles stijgt nu naar recordhoogte: de olieprijs is gestegen tot boven de 111 dollar per vat, aardgas kost in Europa nu bijna meer dan 200 euro per megawattuur, terwijl thermische kolen die in elektriciteitscentrales worden gebruikt tot meer dan 400 dollar per ton zijn gestegen.
S&P GSCI-index, 4/3/2022, bron: S&P
Mark Lacey, hoofd commodities bij Schroders, stelt dat de sancties tegen Rusland uitdrukkelijk olie en gas uitzonderen. Wel leiden de sancties, ook wat hem betreft, tot een dalende vraag naar olie en olieproducten uit Rusland. Dit vraagverlies in Europa zal echter worden gecompenseerd door een grotere vraag vanuit China. Op korte termijn ziet Schroders de leveringen door Rusland niet bedreigd.
Rusland exporteert 5,5 miljoen vaten ruwe olie per dag, waarvan meer dan 3,5 miljoen naar Europa gaat en de de rest vooral naar Azië. Daarnaast wordt ongeveer 1,2 miljoen vaten geraffineerde olieproducten naar Europa geëxporteerd.
Als de sancties worden verlengd kan de olie-import echter wel verlegd worden naar andere landen. Maar er was al een tekort op de oliemarkt en dat kan in 2022 aanzienlijk oplopen. En er zullen gevolgen op langere termijn zijn voor de Russische olie- en gassector. Westerse investeringen en financiering zullen waarschijnlijk opdrogen en kopers die afhankelijk zijn van Russische olie en gas zullen deze blootstelling de komende tijd aanzienlijk afbouwen.
Europa probeert zijn afhankelijkheid van Russisch gas te verminderen door de invoer van LNG (vloeibaar aardgas) aanzienlijk te verhogen. Maar Europa is niet de enige die op zoek is naar LNG-invoer. De windenergiemarkt zal naar verwachting in het komende decennium met ten minste 150 procent groeien en zonne-energie met ten minste 200 procent. Toch betekent dit niet dat de vraag naar gas in diezelfde periode zal afnemen. De vraag naar aardgas zal in het komende decennium waarschijnlijk met ongeveer 4 procent per jaar toenemen om het tekort aan elektriciteitsproductie aan te vullen.
Opec opvallend stil
Handelaren, analisten en andere experts zeggen dat de ontzetting in het Westen zo groot is, dat bedrijven steeds terughoudener worden om nog zaken te doen met Rusland. Daarmee wordt echter ook een decennialange infrastructuur van grondstoffenleveranties afgebroken. Ondertussen wordt gezocht naar andere aanbieders van grondstoffen als olie en gas. Zo komt Iran weer in beeld voor extra leveranties.
Lacey van Schroders ziet op korte termijn geen gemakkelijke oplossing voor de energieprijzen. De VS hebben de komende jaren het potentieel om een belangrijke exporteur van aardgas te worden. Verder valt Lacey op hoe stil de Opec in deze crisis blijft.
De reservecapaciteit binnen de Opec is beperkt, maar Iran blijft een wildcard. Er zijn onderhandelingen over de nucleaire deal met Iran, waardoor Iran op de internationale markt weer olie zou mogen verkopen. Daarnaast wordt eind dit jaar een aantal projecten opgestart, die mogelijk voor enige verlichting op de oliemarkten zorgen.