Overheden willen graag bijdragen aan sociale impact op het gebied van bijvoorbeeld werkgelegenheid, zorg en de circulaire economie. Meestal gebeurt dit door het geven van subsidies aan de betreffende sociale initiatieven en projecten. Dit kan echter efficiënter en met meer impact wanneer een financiële samenwerking wordt gezocht met institutionele beleggers en private investeerders, zoals pensioenfondsen, verzekeraars of family offices.
Deze samenwerkingsvorm maakt gebruik van ‘resultaatgericht beleggen’ als onderdeel van de financiering binnen sociale impactfondsen of ontwikkelingsmaatschappijen. Een specifiek kenmerk hiervan is dat de overheid als “outcome payer” een vergoeding betaalt bij het behalen van bepaalde sociale doelstellingen.
Wij zijn recent betrokken geweest bij verschillende projecten waarbij deze vorm van financiering werd onderzocht als een belangrijk onderdeel van het investeringsvraagstuk. Dit artikel beschrijft wat dit resultaatgericht beleggen precies inhoudt en wat de randvoorwaarden zijn om dit ook echt aantrekkelijk te maken voor beleggers.
Aantrekkelijkheid voor de overheid
De projecten en initiatieven waar het hier over gaat betreffen ondernemingen die naast een commerciële doelstelling ook een sociale drijfveer hebben, of stichtingen en initiatieven zonder winstoogmerk waarbij het alleen draait om het bereiken van sociale doelstellingen die ten goede komen aan de samenleving.
Dit is bij uitstek het terrein waar de overheid baat bij heeft. Niet alleen komt het doel van deze ondernemingen overeen met hun eigen doelstellingen, het behalen van de sociale ‘winst’ kan ook leiden tot lagere kosten voor de overheid, door bijvoorbeeld verminderde zorgkosten, uitkeringen of subsidieaanvragen.
Dit is het ontstaansrecht van resultaatgerichte financiering. Het rendement voor de investeerder is bij deze projecten niet afhankelijk van financiële doelstellingen als winst en beurskoersen, maar wordt gekoppeld aan een specifieke sociale doelstelling. Wanneer deze doelstelling wordt behaald is de overheid bereid hiervoor te betalen. Dit kan door het aanbieden van een (extra) rendement aan de private investeerder of door het uitkeren van een beloning richting het sociale project of initiatief. Een voorbeeld van dergelijke beloning is het overnemen van betalingsverplichtingen over de ontvangen financiering.
Social Impact Bonds
Het idee van een rendement gekoppeld aan een sociale doelstelling komt onder andere terug in Social Impact Bonds (SIB). Een SIB is een samenwerking tussen drie partijen. De uitvoerder heeft een goede oplossing voor een maatschappelijk vraagstuk. De investeerder voorziet vervolgens deze uitvoerder van kapitaal. De outcome payer betaalt de investering met rente terug aan de investeerders, zodra de uitvoerder de beoogde maatschappelijke resultaten kan laten zien bij betrokken ondernemingen of projecten.
In 2010 werd bijvoorbeeld een obligatie uitgegeven met als doel het beperken van de terugval in criminaliteit van voormalig gevangenen. De rente werd gekoppeld aan het succes van het behalen van deze doelstelling, bij minder terugval in criminaliteit werd een hogere rente uitgekeerd. Daarnaast hebben Aegon Nederland en het European Investment Fund (EIF) in 2019 geïnvesteerd in de SIB Joining Forces, een innovatief programma voor het duurzaam laten re-integreren van dienstongeschikte militairen.
Bij succes betaalt het ministerie van Defensie de financiering terug aan de investeerders, met een vooraf gedefinieerd resultaatsdoel en rendement. Het Brabants Outcomes Fund werkt op eenzelfde manier waarbij de rol van de outcome payer wordt ingevuld door de Provincie Noord-Brabant. Bij veel van deze initiatieven in Nederland zijn partijen als Social Finance NL en IncluSIF betrokken als aanjager en uitvoerder.
Aantrekkelijk voor institutionele beleggers
In de praktijk zal een belegger zoals een pensioenfonds het zich niet kunnen veroorloven om in een alles-of-niets constructie te investeren. Zij zijn op zoek naar een professionele structuur met als doel de terugbetaling van de hoofdsom en een bepaald minimum rentepercentage, ook als het sociale resultaat niet wordt behaald. Er kan wel een extra rente component aan het sociale doel worden gekoppeld, met uitkering door de overheid.
De aantrekkelijkheid van dergelijke financieringsconstructies voor institutionele beleggers ligt op twee vlakken: diversificatie en impact. Het halen van een sociale doelstelling is iets anders dan het behalen van rendement door financieel succes. De samenhang met financiële markten of kredietwaardigheid van bedrijven is beperkt. Daarmee is een dergelijke investering een goede diversificatie in een institutionele beleggingsportefeuille. Daarnaast is het van belang voor een institutionele belegger zoals een pensioenfonds, dat het richting de deelnemers kan laten zien dat het vermogen ook een positieve sociale bijdrage kan leveren.
Randvoorwaarden
Om het investeren in projecten met resultaat financiering interessant te maken voor een institutionele belegger is er een aantal randvoorwaarden van belang. Zo wordt vaak met een pilot gestart om het concept te toetsen en te bewijzen. Dit gebeurt meestal met steun vanuit de overheid, provincie of investeringsfondsen zoals de European Investment Bank (EIB) en het eerder genoemde EIF. Bij het opzetten van een dergelijke pilot is het van belang om de schaalbaarheid en repliceerbaarheid van de structuur in het oog te houden, zodat bij succes snel uitgebreid kan worden met nieuwe initiatieven en investeerders.
Daarnaast is een professionele infrastructuur en governance vereist om accurate monitoring te garanderen en operationele risico’s te beperken. Een herkenbare structuur, zoals bijvoorbeeld een Fonds voor Gemene Rekening, is noodzakelijk. Binnen deze structuur is sprake van de gebruikelijke onderdelen zoals een beheerder, een bewaarder en administrateur, maar zullen ook specifieke onderdelen toegevoegd moeten worden.
Dit is in de eerste plaats de overheid als outcome payer, met duidelijke afspraken over voorwaarden, resultaten en vergoeding. Daarnaast zal een (externe) toetsingscommissie de beheerder moeten ondersteunen in de beoordeling van de financieringsaanvragen. Tot slot een partij voor de monitoring van de data en sociale KPI’s om te bepalen of het beoogde resultaat inderdaad behaald wordt.
Veelbelovende toekomst
Wanneer aan de noodzakelijke randvoorwaarden wordt voldaan met een inrichting als hierboven omschreven, dan zijn dit de interessante beleggingsinitiatieven voor de toekomst. Vermogen kan dan worden ingezet voor een inclusieve maatschappij en een efficiëntere besteding van overheidsgeld, naast het behalen van een financieel rendement.
Martine Vissers (foto links) en Nienke Kuppens zijn respectievelijk partner en director bij het onafhankelijke consultancybureau AF Advisors. Zij adviseren institutionele beleggers over (duurzame) beleggingsvraagstukken. AF Advisors is één van de kennisexperts die maandelijks een bijdrage voor Fondsnieuws schrijft.