Al decennialang worden transacties in aandelen en obligaties bijna volledig geautomatiseerd (STP) afgewikkeld. Zelfs voor gangbare OTC-derivaten zijn inmiddels platforms en providers beschikbaar zodat ook die transacties steeds meer automatisch kunnen worden afgewikkeld. Bij de handel in fondsen komen we echter nog steeds het faxen tegen.
Reeds in 1973 werd Swift opgericht op initiatief van maar liefst 239 financiële instellingen uit 15 verschillende landen. Dit communicatiesysteem zou een oplossing bieden voor de toen bestaande communicatieproblemen bij het handelen in beursgenoteerde aandelen en obligaties. De communicatie verliep indertijd nog vaak via de telex. Inmiddels is Swift niet meer weg te denken in de asset management industrie.
Met Swift kunnen transacties in beursgenoteerde aandelen en obligaties nagenoeg volledig automatisch worden afgewikkeld op de custody- en cash rekeningen bij de backoffice van de asset managers en de custodians. Ook het inleggen van de orders op beurzen en via platforms is de afgelopen decennia steeds verder geautomatiseerd. Dit geldt inmiddels ook vaak voor veel verhandelde OTC-derivaten waar specifieke platforms en service providers oplossingen bieden. De Central Clearing voor OTC-derivaten en de bijkomende standaardisatie, die ten gevolge van de kredietcrisis is geïmplementeerde, heeft hier ook bij geholpen.
Je zou dan verwachten dat dergelijke ontwikkelingen ook gelijktijdig zouden zijn doorgemaakt bij het handelen in beleggingsfondsen. Beleggingsfondsen bestonden tenslotte ook al voordat Swift werd opgericht. Echter, dat blijkt niet het geval te zijn. Orders in beleggingsfondsen worden vandaag de dag nog steeds deels met faxen ingelegd, terwijl bevestigingen van orders aangeleverd worden in pdf bestanden. Dit is een bewerkelijk en foutgevoelig proces. Het valt niet helemaal te verklaren waarom dit proces zo achterloopt op de ontwikkelingen bij het rechtstreeks handelen in aandelen, obligaties of derivaten.
Het is aannemelijk dat het deels te maken heeft met de veel beperktere schaal van handelen in beleggingsfondsen, waardoor lange tijd weinig prioriteit is gegeven aan efficiëntere manieren van handelen.
Handelen in fondsen
In eerste instantie was handel in fondsen voornamelijk rechtstreeks mogelijk met de fondsaanbieder die daarvoor een transfer agent functie met een eigen distributieloket had ingericht. Het doorgeven van een transactie aan de transfer agent ging vaak via de fax of later via een handmatige invoer in een tool van de aanbieder. De transfer agent houdt het participantenregister van een fonds bij en verwerkt de toe- en uittredingen in een fonds.
In 2007 werd in Nederland door Euronext een nieuw handelssysteem opgericht voor fondsen (EFS), waardoor het mogelijk werd om via de beurs meer automatisering (STP) te handelen in (open-end) liquide fondsen. Hierbij is dan een fund agent nodig die is aangesloten bij EFS en een connectie heeft met de transfer agent van het fonds, wat extra kosten met zich meebrengt. Deze beurshandel is anoniem en daarmee minder geschikt voor institutionele klanten die grotere orders uitvoeren en dan vaak korting krijgen op standaard fondskosten die rechtstreeks wordt verrekend door de fondsaanbieder. Dit platform wordt daarom voornamelijk gebruikt voor retailfondsen en -beleggers.
Rol transfer agent
Na het tweede millennium werden er gaandeweg ook platforms opgericht om in fondsen te kunnen handelen voor institutionele beleggers en distributeurs van fondsen zoals Allfunds en Fundsettle. Deze platforms hebben aansluitingen met diverse transfer agents van verschillende fondsaanbieders. Hierdoor is het mogelijk om via het platform op één uniforme manier te handelen in verschillende fondsen.
Een bijkomend voordeel is dat maar één transfer agent rekening hoeft te worden geopend bij het platform. Het openen van een transfer agent rekening is meestal een tijdrovend en bewerkelijk proces vanwege de uitgebreide Know Your Customer procedures. Het inleggen van orders en het verwerken van bevestigingen kan vervolgens worden geautomatiseerd middels een interface met de eigen systemen. Nadeel is dat hier wel extra kosten aan verbonden zijn in verband met het bijhouden van de participaties en het verwerken van de transacties. En net als bij het handelen via de beurs geldt ook hier dat de fondsaanbieder geen rechtstreeks inzicht heeft in wie de participanten zijn achter het platform.
In navolging van deze platforms zijn er de afgelopen jaren partijen gekomen die tooling hebben ontwikkeld om efficiënt in meerdere fondsen van verschillende aanbieders te kunnen handelen. Een veel gebruikte tool is die van Calastone. Voor deze tool is nog wel een transfer agent rekening nodig per fondsaanbieder en handelt de aan- of verkoper met deze transfer agent. Echter het orderproces wordt dan wel automatisch uitgevoerd via de tool met interfacing naar de eigen systemen.
Laatste fondsorder per fax
Voor de partij die handelt zijn hier meestal geen kosten aan verbonden, maar de fondsaanbieder die het fonds via dit platform wil laten verhandelen moet wel kosten betalen. We zien nu steeds meer partijen overstappen naar dit soort tooling, met name als er gehandeld wordt in verschillende fondsen. Daarmee worden faxen of handmatige invoer overbodig. Deze tools hebben nog geen volledige dekking qua fondsaanbieders, maar het aanbod groeit gestaag. Uitzondering hierop zijn nu nog wel de illiquide fondsen in verband met vaak afwijkende voorwaarden om te kunnen handelen en een beperkte handelsfrequentie van eens per maand of per kwartaal.
De ontwikkelingen om efficiënter in fondsen te handelen hebben dus weliswaar wat langer geduurd, maar de recente ontwikkelingen laten zien dat het gelukkig nu snel gaat en hopelijk duurt het daarom niet al te lang meer voordat de laatste fondsorder per fax is verstuurd.
Saskia Leonard is partner bij AF Advisors, dat één van de kennisexperts is die maandelijks een bijdrage voor Investment Officer schrijft.