‘Ik had het gevoel alsof ik in een andere wereld kwam - en dan ook nog eens een wereld die flink in beroering is’, zei AFM-voorzitter Merel van Vroonhoven tijdens een toespraak voorafgaand aan de nieuwjaarsborrel van Euronext vrijdag over haar overstap van de NS naar de AFM vorig jaar.
‘Ik kan u een ding vertellen: ik heb me nog geen moment verveeld.’
Drie jaar geleden sprak Van Vroonhovens voorganger Ronald Gerritsen op dezelfde nieuwjaarsborrel. Hij sprak toen van ‘een pandemonium op de financiële markten’.
‘Dat zeg ik hem nu niet meer na, want het gaat echt beter dan in 2012. Maar we zijn nog lang niet waar we willen zijn. En rustig was het ook in 2014 zeker niet’, aldus Van Vroonhoven.
‘Iedere dag brengt nieuwe ontwikkelingen, nieuwe producten en nieuwe markten. Iedere dag brengt nieuwe vragen, nieuwe uitdagingen en nieuwe bedreigingen’, zo zei ze.
‘En alles is ook elke dag meteen publiek – want de media zijn overal. Dat hebben wij bij de AFM ook gemerkt, bij het onderzoeksrapport over onze Raad van Toezicht. Iedereen weet meteen dat er iets aan de hand is, heeft er een duidelijke mening over en deelt deze en heeft daarmee ook meteen invloed op het verdere verloop. Wie zich van deze kenmerken van de tijd niet bewust is – de gordijnen dicht houdt en zich stil houdt in de ijdele hoop dat het wel over vliegt - gaat het eenvoudigweg niet redden.
Grote ondernemingen en financiële instellingen zijn niet alleen enorm complex geworden, maar ook nauw verbonden met alles en iedereen om hun heen. En dat leidt ertoe dat het bijna onmogelijk is het geheel volledig te overzien en strak te regisseren. Dat geldt voor de besturen van ondernemingen, het geldt voor toezichthouders - en zelfs voor landen.’
Van Vroonhoven omschreef de wereld van 2015 als ‘Complex, sterk afhankelijk van de omgeving, grenzeloos en voortdurend in verandering. En daarmee ook onzeker’. De vraag is volgens haar hoe we daar het beste mee kunnen omgaan.
‘Vanaf het moment dat ik aantrad bij de AFM heb ik met heel veel mensen gesproken over de situatie in de financiële wereld’, zei ze. ‘Wat ik er vooral van geleerd heb is dat het vertrouwen in de financiële sector alleen kan worden teruggewonnen, als er een fundamentele cultuur- en gedragsverandering plaats vindt.
Klant centraal stellen
Een verandering zowel bij aanbieders als bij klanten. Een verandering die bij aanbieders vraagt om oor voor het geluid van de klant. Door de klant centraal te stellen in al hun handelen, op een duurzame en integere manier. Klanten zijn immers hun enige bestaansrecht.
En voor de klant, consument betekent dit dat hij ook zijn verantwoordelijkheid zal moeten kunnen nemen. Nu is de klant vaak de grote afwezige en voelt zich vaak niet in staat verantwoordelijkheid te nemen voor zijn financiële leven.
Dit terwijl zijn geluid zo belangrijk is voor een gezond tegenwicht. En dat andere geluid, dat is nou precies waar deze wereld enorme behoefte aan heeft’, zo zei ze.
‘Ik zie bedrijven die uit angst voor alle veranderingen gewoon maar verder gaan zoals het altijd al ging, met de oren dicht voor andere geluiden en de ogen gesloten voor kritiek. Maar zulke bedrijven gaan ten onder aan verstarring en tunnelvisie.’
‘Wat voor de buitenwereld geldt, en voor u, is natuurlijk niet anders voor de AFM en voor mij’, ging ze verder. ‘Het is ook aan ons om de deuren wijd open te zetten voor andere geluiden. Om elkaar wakker te schudden, de waarheid te zeggen, en van koers te veranderen als dat nodig is.
Checks and balances
Dat betekent ook dat ik mezelf ook geen moment wijs maak dat de AFM altijd in staat is precies te weten wat er op elke plek in de financiële wereld speelt. Onze taak is er voor te zorgen dat het systeem zelfreinigend is. Dat bedrijven er inderdaad voor zorgen dat de tegenkrachten worden gehoord, dat er een open oor is voor kritiek. Dat de checks and balances binnen het systeem en binnen de organisaties zelf in orde zijn.’
Ze wees erop dat dit ook de reden was de AFM in 2014 zo kritisch was over de situatie in de wereld van de accountants en zei dat er in 2015 opnieuw extra aandacht zal worden besteed aan de rol van de accountants.
‘Maar we besteden ook extra aandacht aan de rol van de beleggers, want ook zij hebben een duidelijke rol en verantwoordelijkheid in het systeem van checks and balances. De online en mobiele bedieningsconcepten veranderen de manier waarop consumenten sparen en lenen - en ook beleggen. Maar alleen een zelfbewuste, sterk toegeruste en goed geïnformeerde belegger kan zijn rol in het systeem goed vervullen.
En dus moeten ze kunnen rekenen op passende informatie waar hij of zij echt iets aan heeft. Op betrouwbare accountantsverklaringen. Op goede en transparante jaarverslagen. Daarom zal de AFM daar in 2015 nog beter op letten.
We willen een scherper beeld krijgen van het gedrag van beleggers, zodat we hen daar ook beter bij kunnen ondersteunen. En we gaan informatie uit onze registers beter toegankelijk maken. Zodat de beleggers met al die informatie uiteindelijk zélf hun keuzes kunnen maken.
We hoeven de belegger niet aan de hand te nemen – ik vind dat hij best wat tijd en aandacht mag besteden aan de vraag waar hij zijn geld aan besteedt. Maar hij moet dat kunnen doen op basis van betrouwbare gegevens.’